5. Datganiad gan y Cwnsler Cyffredinol a Gweinidog y Cyfansoddiad: Y Comisiwn Cyfansoddiadol

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:31 pm ar 19 Hydref 2021.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Mick Antoniw Mick Antoniw Labour 4:31, 19 Hydref 2021

(Cyfieithwyd)

A gaf i ddiolch i'r Aelod am ei gyfraniad? Rydych chi wedi codi materion sy'n bwysig o ran eich safbwynt gwleidyddol. A gaf i ddiolch hefyd i'ch plaid am yr ymgysylltiad rwyf wedi'i gael hyd yn hyn? Ac, wrth gwrs, bydd mwy o ymgysylltu, oherwydd ymhen sawl wythnos, byddwn ni'n gallu cyhoeddi, gobeithio, y comisiwn llawn, ac yna bydd gennych chi ddarlun llawn o'r comisiwn bryd hynny. Rwyf yn falch y bydd Ceidwadwyr Cymru yn cymryd rhan yn y broses hon, ac rwy'n credu ei bod yn broses bwysig. P'un ai eich barn chi yw eich bod yn credu ei fod yn angenrheidiol ai peidio, serch hynny, mae gennym ymrwymiad maniffesto ar gyfer y comisiwn hwn, a bydd y comisiwn hwnnw'n mynd rhagddo.

O ran annibyniaeth, nid yw hwn yn gomisiwn sy'n ymwneud ag annibyniaeth, nid yw'n ymwneud ag unoliaeth, nid yw'n ymwneud â ffederaliaeth. Mae'n ymwneud ag archwilio'r opsiynau a fydd yn gwella llywodraethu Cymru, dyfodol Cymru, ei rôl o fewn y DU, a'r holl heriau y gwyddom sydd yn bodoli ar hyn o bryd. Nid yw'n syndod i chi—rwyf wedi'i ddweud droeon yn y Siambr hon—pan oeddwn i'n aelod o'r fforwm rhyngseneddol, a oedd yn drawsbleidiol ar draws holl Seneddau'r DU, dau dŷ San Steffan, roedd cydnabyddiaeth gyffredin ar draws y pleidiau nad yw'r trefniadau cyfansoddiadol presennol yn addas i'r diben. Rwyf wedi dweud droeon fod rhan o'r hyn yr oedd y papur 'Diwygio ein Hundeb' yn ei olygu'n gynharach yn cynnig atebion i hynny, ac ymgysylltu. Felly, pan fydd yr Aelod yn gofyn i ba raddau yr ydym ni'n ymgysylltu â Llywodraeth y DU, wel, yn anffodus, rydym ni wedi cyflwyno ein cynigion droeon. Rydym ni wedi cyflwyno'r gwahanol argymhellion, ac mae'n cymryd dau i gydweithio. Yn anffodus, ein hochr ni yn unig sy'n cyfrannu. Dyna pam y mae'n rhaid i ni symud i'r cam hwn yn awr, a dyna pam y cawsom ni y mandad yn ystod yr etholiad i gael y comisiwn annibynnol hwn.

O ran Laura McAllister, mae hi'n rhywun sydd, yn fy marn i, ag enw da a hygrededd sy'n rhedeg ar draws pleidiau gwleidyddol. Rwy'n credu ei bod yn gyd-gadeirydd delfrydol, yn gweithio ochr yn ochr â Dr Rowan Williams. Ac, wrth gwrs, ar y comisiwn hwn, nid ydym yn sôn am bobl sydd yno i gynrychioli safbwynt plaid wleidyddol; maen nhw yno am eu sgiliau a'u gallu. Tybed a fyddech chi’n dweud yr un peth am gyfarwyddwr cyffredinol y BBC, a oedd yn gyn-ymgeisydd Ceidwadol. Mae'r pwyntiau hynny'n cael eu gwneud gennych chi, mae ganddyn nhw hawl i gael ateb, ond rwy'n credu bod y dystiolaeth yn yr hyn mae Laura McAllister yn ei wneud, yr hyn mae'r comisiwn yn ei wneud. Dydw i ddim yn credu y gall fod unrhyw un wedi gwrando ar Radio Wales y bore yma a chlywed ei disgrifiad o sut mae'n gweld y comisiwn yn mynd o gwmpas ei waith, ac archwilio'r holl faterion ac opsiynau i Gymru, nad yw wedi creu argraff arno. Yn wir, rwy'n siŵr ei bod hi wedi creu argraff ar bob un ohonoch chi. Rwy’n gwerthfawrogi eu bod nhw’n bwyntiau mae'n rhaid i chi eu gwneud.

Rydych chi’n gwneud pwynt am y ddwy flynedd; wel, gallai fod yn fyrrach. Rwy'n credu mai'r hyn sy'n bwysig, wrth gwrs, yw mai un o swyddogaethau'r comisiwn, yn amlwg, yw dylanwadu ar yr hyn a allai ddigwydd mewn etholiadau cyffredinol yn y dyfodol, i gyflwyno safbwynt o Gymru, ein bod ni ein hunain yn manteisio ar y fenter o ran sut y credwn y gallai'r diwygiadau i'r DU ddigwydd, a hefyd beth allai'r opsiynau fod i Gymru o ran pethau a allai ddigwydd sydd y tu hwnt i'n rheolaeth, boed o fewn yr Alban neu yng Ngogledd Iwerddon.

O ran y gost a'r tâl, bydd pecyn cydnabyddiaeth sy'n debyg i'r holl gomisiynau eraill sy’n cael eu sefydlu. Pan fyddwch chi’n gofyn i bobl gymryd cyfnodau hir o amser a gwaith sylweddol allan o'u bywydau gwaith, mae hynny'n arferol. Ysgrifennaf atoch ar wahân am y rheini. Bydd y rheini, wrth gwrs, yn cael eu cyhoeddi. Nid oes gennyf yr union fanylion sydd yno. Wrth gwrs, mae aelodau o'r comisiwn sy'n dal i ymgysylltu gyda'r bwriad o ddod ar y comisiwn.

O ran y cylch gorchwyl neu'r amcanion cyffredinol, mae'n ymddangos i mi fod y ddau amcan cyffredinol yn glir. Y perygl yw, mae ceisio ei ddatrys gyda chyfres gyfan o faterion yn ymwneud â hyn a’r llall, beth allai hyn fod a beth allai'r gwerth hwn fod ac yn y blaen, yn mynd yn eithaf anodd. Felly, rwyf mewn gwirionedd yn eithaf cadarnhaol ynghylch symlrwydd y ddau amcan cyffredinol, ond hefyd, pan fydd y comisiwn llawn ar waith, rwy'n credu y byddaf mewn sefyllfa i ddatblygu beth fydd ei gynllun strategol o ran ymgysylltu, a sut y bydd yn ymgysylltu â phobl Cymru a sut mae'n ymwneud ag ehangder safbwyntiau gwahanol sy'n bodoli.

O ran y panel o arbenigwyr, bydd yr hyn yr ydym ni'n edrych arno yn dibynnu'n rhannol ar y rhaglen strategol, ond hefyd bydd yn banel na fydd yno ar gyfer safbwyntiau gwleidyddol, ond am y sgiliau a'r arbenigedd sydd ganddyn nhw. Felly, mae'n ddigon posibl y bydd angen arbenigedd mewn perthynas â busnes, mewn perthynas â chyllid, mewn perthynas â llywodraethu, mewn perthynas ag enghreifftiau rhyngwladol ac yn y blaen. A byddaf yn adrodd ar hynny mewn datganiad pellach hefyd.

A gaf i ddweud, o ran yr heriau sydd o'n blaenau, fod hyn yn ymwneud mewn gwirionedd â chroesawu'r newid sydd yno? Mae newid yn dod, mae newid yn mynd i ddigwydd, does dim byd yn aros am byth. Fe wyddom ni am y camweithredu sy'n bodoli ar hyn o bryd. Roedd yna wleidydd a ddywedodd:

'Rwy'n...credu ei bod yn dda i wlad a'i phobl gael ei thynged yn ei dwylo ei hun ac i'w penderfyniadau eu hunain fod o bwys. Pan fyddaf yn edrych o amgylch Ewrop, ar y cyfan, y gwledydd llai, sy'n...ymddangos bod ganddyn nhw benderfyniadau o ansawdd uwch.... Mae bod yn gyfrifol am eich polisïau eich hun yn arwain at ganlyniadau gwell.'

Roedd hwnnw'n ddyfyniad gan yr Arglwydd Frost, ac rwy'n credu bod hynny'n gwbl berthnasol i'r comisiwn rydym ni’n ei sefydlu.

Rwy'n credu, mewn gwirionedd, mai’r hyn yr ydym ni ei eisiau yw rhyw fath o godi'r gwastad. Rwy'n credu mai dyna'r hyn yr ydym ni'n chwilio amdano a'r hyn yr ydym ni'n anelu ato. Rydym ni'n edrych ar sut y gallem ni gymryd rheolaeth yn ôl. Mae'r holl sloganau a datganiadau hynny a wnaed beth amser yn ôl yn rhywbeth sy'n uniongyrchol berthnasol, ac, wrth gwrs, dyna'n union yr oedd yr Arglwydd Frost yn ei ddweud. Rwy'n credu mai'r allwedd yw mai diben y comisiwn yw cofleidio pawb ledled Cymru a meithrin consensws.

Efallai y dylwn i orffen gyda'r sylwadau cadarnhaol a wnaethoch chi yn gynnar. Rwy'n edrych ymlaen ac rwy'n gobeithio y bydd pawb yn ymgysylltu'n gadarnhaol. Rwy'n gwybod bod gennym ni wahaniaethau, ond wrth i ni symud ymlaen gyda'n gilydd, rwy'n credu ei bod yn bwysig ein bod yn ceisio meithrin consensws ynghylch ble y bydd newid yn gweithio, yn y pen draw, er budd pobl a chymunedau Cymru.