Part of the debate – Senedd Cymru am 4:42 pm ar 19 Hydref 2021.
Mae Plaid Cymru yn edrych ymlaen at weithio yn adeiladol gyda'r comisiwn. Dywedodd y Prif Weinidog heddiw y bydd e'n defnyddio pob cyfle posib i wthio ffederaliaeth radical. Wel, dwi'n dweud nawr y byddwn ni fan hyn yn defnyddio pob cyfle posib i wthio annibyniaeth, oherwydd yng ngeiriau'r hen ddywediad, 'There never lived a nation that ruled another well.' Mae'n wir ledled y byd ac mae'n wir fan hyn yng Nghymru. Rwy'n ymwybodol eich bod chi, Gwnsler Cyffredinol, wedi bod yn ymgyrchu dros ddatganoli ers y 1970au, cyn i rai ohonom ni gael ein geni hyd yn oed. Rydych chi wedi profi siom 1979, rydych chi wedi profi siom Llywodraeth hir Margaret Thatcher, ond rydych chi hefyd wedi gweld sut mae pethau'n gallu newid—dyw'r status quo ddim yn bodoli am byth. Rydych chi wedi gweld gorfoledd Cymru yn pleidleisio am y lle hwn ym 1997.
Dwi'n dod at fy nghwestiynau—sori, Llywydd. Siom i fi felly oedd clywed sylwadau Syr Keir Starmer mai dim ond o bosib y bydd Cymru'n cael pwerau ychwanegol o dan Lywodraeth Lafur yn San Steffan. Dywedodd e nad oedd datganoli yn flaenoriaeth iddo fe, nid oedd yn flaenoriaeth bwysig. Yn amlwg, ni wnaeth Syr Keir Starmer ddarllen eich maniffesto chi oedd yn sôn am ffederaliaeth radical. Mae hefyd wedi comisiynu, onid yw e, comisiwn i edrych ar yr undeb o dan gadeiryddiaeth Gordon Brown. Sut fydd y ddau gomisiwn yna yn cydweithio â'i gilydd, yn enwedig wrth ystyried bod annibyniaeth yn cael ei hystyried dan gomisiwn McAllister-Williams? A fydd Llywodraeth Lafur, os ddaw yn San Steffan, yn gwrando ar argymhellion y comisiwn yma? Gan nad yw sylwadau Starmer yn fy llenwi â hyder, a gan nad yw Llywodraeth Boris Johnson yn fy llenwi i â hyder, beth yw'r plan B os bydd y comisiwn yma hefyd yn cael ei anwybyddu, fel comisiwn Thomas, comisiwn oedd yn llawn rheswm, oedd yn llawn doethineb, oedd yn llawn dadleuon cryf yn cael ei anwybyddu'n llwyr gan San Steffan? Beth yw'r plan B, Gwnsler Cyffredinol? Diolch yn fawr.