3. Datganiad gan Weinidog y Gymraeg ac Addysg: Y Bil Addysg Drydyddol ac Ymchwil (Cymru)

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:30 pm ar 3 Tachwedd 2021.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Jeremy Miles Jeremy Miles Labour 3:30, 3 Tachwedd 2021

Diolch i'r Aelod am ei chwestiynau ac am y croeso y mae hi wedi ei roi i'r Bil, a'r cwestiynau sydd yn delio â meysydd tra phwysig, a llawer ohonyn nhw wedi eu codi, fel y gwnaeth hi sôn, gan randdeiliaid yn y broses—proses estynedig, efallai, o ymgynghori ers cyflwyno'r Bil drafft.

O ran llais y dysgwr, rwy'n credu bod pwyslais newydd yn y Bil ar hynny yn sgil beth ŷn ni wedi'i glywed gan randdeiliaid. Felly, o'm safbwynt i, mae siwrnai'r dysgwr, a sicrhau bod hynny'n un esmwyth drwy’r system, yn gwbl greiddiol i hyn, ac mae'r ffocws ar y dysgwr—dyna brif ffocws y comisiwn yn y ffordd y mae'r Bil wedi ei strwythuro. Mae hynny wir yn bwysig, rwy'n credu. Mae'r engagement code, mae'r learner protection code, mae'r ddwy elfen honno'n bwysig iawn o ran rhoi llais ar un llaw, ond hefyd rhoi diogelwch i'r dysgwr mewn amgylchiadau lle efallai bod cwrs yn dod i ben, neu bod y dysgwr eisiau symud rhwng cyrsiau, ac mae'r manylder sydd yn gallu dod yn y codau hynny yn mynd i roi lot o gefnogaeth a lot o ddiogelwch i ddysgwyr yn y cyd-destun hwnnw. Rŷn ni wedi edrych ar beth sy'n digwydd dros y ffin, ac mae'r cod sydd gyda ni mewn golwg fan hyn yn llawer amgen yn y cyd-destun hwnnw. Ac rwyf hefyd yn credu bod y gynrychiolaeth ar fwrdd y comisiwn yn bwysig o ran llais y dysgwr, wrth galon y system newydd. Ond mae'r Bil wedi cael ei gyflwyno, bydd cyfnod estynedig nawr o graffu a siarad ymhellach â rhanddeiliaid, ac rwy'n hapus iawn i glywed ymhellach os oes gan ddysgwyr a'u cynrychiolwyr syniadau am sut y gallwn ni gryfhau yn y ffordd y mae'r Aelod yn ei godi heddiw.

Rwy'n cytuno'n llwyr â'r cwestiwn o ryddid academaidd. Mae hynny'n awr ar wyneb y Bil, fel bod hynny'n ofyniad. Mae hefyd gyfyngiadau ar beth y gall y Llywodraeth ei wneud o ran gofynion wrth y comisiwn; wrth eu gwraidd nhw mae'r syniad o ryddid academaidd hefyd. Felly, mae mwy nag un enghraifft yn y Bil lle mae hynny ar wyneb y Bil.

Roedd yr Aelod yn gofyn am sut y gwnaiff y Bil ehangu rhyddid sefydliadau i allu gweithio gyda'i gilydd, sydd efallai yn fersiwn gwahanol o ryddid academaidd, hynny yw. Rwy'n credu bod y Bil yn caniatáu hynny wrth ei wraidd. Hynny yw, ar hyn o bryd, mae gennym ni system o ariannu sy'n dibynnu ar ffiniau. Hynny yw, mae addysg uwch yn cael ei hariannu gan y Llywodraeth—addysg bellach gan y Llywodraeth, addysg uwch gan HEFCW, ac wedyn mae hynny'n creu anghysondebau yn y system, sydd, a dweud y gwir, ddim yn strategol a ddim yn caniatáu’r cysylltiadau a'r cydweithredu rwy'n gwybod bod yr Aelod eisiau eu gweld. Felly, wrth symud oddi wrth hynny, i gael system dryloyw o ariannu, sy'n seiliedig ar strategaeth, rwy'n credu bod hynny'n mynd i ganiatáu i'n sefydliadau ni i gydweithio mewn amryw ffyrdd creadigol iawn.

Fe wnaeth yr Aelod godi pwynt pwysig ynglŷn â chorfforaethau addysg uwch. Fe wnaethom ni feddwl, wrth ein bod ni'n dylunio'r rhan yma yn y Bil, pa ffordd i fynd â'r cwestiwn hwn—a dweud y gwir, roedd trafodaeth ynglŷn â beth oedd y ffordd iawn i fynd. Yn y pen draw, fe wnaethom ni gadw at yr hyn sydd yn y gyfraith eisoes. Mae newidiadau technegol mân ar yr ymylon, sydd yn deillio o'r ffaith bod comisiwn, bod corff newydd, ond dyw sylwedd y peth ddim wedi newid. Y rheswm am hynny yw bod angen rhyw fath o backstop mewn rhai amgylchiadau—mewn rhyw fath o senario argyfyngus y byddai e'n codi, wrth gwrs. Ond mae risg, os nad yw'r pwerau'n bodoli, efallai'r na fyddai'r sefydliad mewn sefyllfa i ofyn i'r Llywodraeth ymyrryd, ond hefyd bod angen Deddf seneddol er mwyn newid y sefyllfa. Felly, jest cwestiwn ymarferol yw e. Ond eto, rwy'n hapus i glywed os ydy pobl yn credu bod angen cryfhau hynny, cryfhau'r ffyrdd o sicrhau hynny. Mae cyfraith gyhoeddus, wrth gwrs, yn berthnasol fan hyn, felly byddai cyfyngiadau sylweddol iawn yn codi yn y cyd-destun hwnnw beth bynnag. Ond fel rwy'n ei ddweud, rwy'n hapus i glywed am awgrymiadau pellach.

O ran y Gymraeg, mae'r pwynt y mae'r Aelod yn ei wneud yn hollbwysig. Mae'n drafodaeth rwyf wedi ei chael gyda ColegauCymru, colegau addysg uwch a'n prifysgolion ni, ac mae cyfle pwysig gyda ni, rwy'n credu, er mwyn sicrhau cyfraniad y sector tuag at y nod rŷn ni i gyd yn ei rannu. Mae perthynas wahanol gan bobl gyda'r Gymraeg ar ôl gadael ysgol, rwy'n credu. Mae'r dynamics efallai ychydig yn wahanol, felly mae cyfle gyda ni, ac mewn amryw o ffyrdd rwy'n credu bod y Bil yn cyfrannu tuag at hwnnw. Ar wyneb y Bil, mae'n ddyletswydd gan y comisiwn i yrru'r galw am addysg ôl-16 yn Gymraeg, ond hefyd mae amryw o ffyrdd mae hynny'n gallu digwydd. Y memorandwm esboniadol, mae eithaf rhan o hwnna yn esbonio pa fathau o bethau byddai'r comisiwn yn gallu eu gwneud, ond byddwn yn hapus i drafod hwnna mewn manylder gyda'r pwyllgor, er enghraifft, os ydy hynny o ddiddordeb, achos rwy'n credu bod lot gallwn ni ei wneud yn y rhan hon.

O ran cymwysterau, mae Cymwysterau Cymru, wrth gwrs, wrthi yn edrych ar beth gallwn ni ei wneud yn amgen o ran cymwysterau galwedigaethol, er enghraifft, yn y Gymraeg. Mae diffyg mawr yn hynny o beth. Mae rhai eisoes wedi eu creu sydd yn 'made in Wales' fel petai, ond mae gwaith pellach gyda ni i'w wneud yn hynny o beth, rwy'n credu, gyda Cymwysterau Cymru.