Diolch, Gweinidog, am eich datganiad. Mae'n wych gweld bod y rhaglen Cymru ac Affrica yn parhau i fod o fudd i rai o wledydd tlotaf y byd, a bod cylch arall o gyllid ar raddfa fach wedi ei lansio. Mae hyn wedi bod yn ffynhonnell hanfodol o incwm i ddarparu cymorth a chefnogaeth i lawer o elusennau bach a grwpiau cymunedol ar gyfandir Affrica. A hoffwn i hefyd gofnodi fy niolch a fy nghefnogaeth i'r holl waith maen nhw’n ei wneud.

Gan fyfyrio ar y ffordd orau o sicrhau y cyllid grant mwyaf, hoffwn i godi mater trosi a chyfnewid arian cyfred, sy'n elfen hanfodol ar gyfer cyllido prosiectau dramor. Fel y gŵyr y Gweinidog, ac os defnyddiwn ni Uganda fel enghraifft, mae'r bunt Brydeinig dros y degawd diwethaf wedi bod yn werth unrhyw beth o 3,600 swllt Uganda i hyd at 5,700 swllt, a bydd y gwahaniaeth eithaf mawr hwn yn cael effaith ganlyniadol enfawr ar faint o arian y gall prosiect ei wario. Gall pum mil o bunnoedd, er enghraifft, fod yn werth unrhyw beth o 18 miliwn i 28 miliwn swllt, yn dibynnu ar ba bryd y caiff yr arian ei gyfnewid, ac mae hyn yn golygu y gallai prosiectau ei chael hi’n anodd cyflawni eu potensial llawn.

Mae'n sicr y bydd y Gweinidog yn ymwybodol na allwch chi brynu swllt Uganda a llawer o arian Affricanaidd arall yn y Deyrnas Unedig, a'r ffordd fwyaf effeithlon o ran cost i elusennau drosglwyddo arian i'r gwledydd hyn yw trwy fynd ag ef yno eu hunain mewn arian parod yn gorfforol ac yna ei gyfnewid wrth gyrraedd. Yn ogystal â'r ffaith y gall cario arian parod mewn symiau mor fawr fod yn beryglus, mae prosiectau elusennol a chymunedol hefyd ar drugaredd ffioedd cyfnewid uchel, sy'n golygu ei bod yn anodd iawn pennu costau a rheoli cyllidebau. Gyda hyn mewn golwg, a all y Gweinidog gadarnhau p’un a yw wedi ystyried y posibilrwydd o ganiatáu i'r elusennau a'r grwpiau cymunedol hyn hawlio arian prosiect yn uniongyrchol yn eu priod wledydd, yn hytrach na rhedeg y risgiau o fewnforio eu harian yn gorfforol?

Rwy'n ymwybodol nad yw'r Gweinidog wedi sôn amdano, ond, yr wythnos diwethaf, cefais i wrando ar rai o'r trafodaethau yng nghynhadledd flynyddol Cysylltiadau Iechyd Cymru ac Affrica, GlobalCitizenship2021, a chefais fy nharo gan y drafodaeth ar yr adroddiad ar sicrhau’r potensial mwyaf posibl ar gyfer budd yn y dyfodol, sy'n dadansoddi cysylltiadau partneriaeth iechyd mewn cysylltiad â'r rhaglen Cymru ac Affrica a'r gwaith rhyngwladol a wneir gan staff iechyd yng Nghymru. Nid yw'n syndod bod beirniadaeth yn yr adroddiad, a thynnodd sylw at sawl maes y mae angen eu gwella, a byddwn i'n croesawu'n fawr sylwadau'r Gweinidog ar ddau o'r pwyntiau hynny.

Yn gyntaf, mewn arolwg a gynhaliwyd gan yr adroddiad, tynnodd y cyfranogwyr sylw at eu pryderon ynghylch rhwystrau sydd ar waith sy'n lleihau'r tebygolrwydd y bydd cymunedau ar wasgar yng Nghymru yn cymryd rhan mewn gwaith partneriaeth iechyd. Un o'r materion sylfaenol a nodwyd, ac rwy’n dyfynnu, yw 'ymdeimlad o allgáu o sector datblygu rhyngwladol rhy wyn'. Yn wir, os byddwn yn crafu'r wyneb, fel maen nhw’n ei ddweud, gallwn ddod o hyd i ryw elfen o wirionedd yn hyn o beth. Er enghraifft, mae'r naw ymddiriedolwr ym Maint Cymru, dan arweiniad cyn Brif Weinidog Cymru, Carwyn Jones, yn wyn; mae gan Rwydwaith Cysylltiadau Iechyd Cymru yn Affrica bedwar allan o chwe ymddiriedolwr gwyn; ac ar dudalen we Hub Cymru Africa, mae 10 allan o 12 o'r rhai hynny a restrir hefyd yn wyn. Er nad oes gen i amheuaeth bod ymgysylltiad â'r gymuned ar wasgar yng Nghymru, ac rydych chi wedi sôn yn benodol amdano yn eich datganiad heddiw, mae'n amlwg pam mae cymunedau'n credu nad oes ganddyn nhw lais ar y prif fwrdd. Gan fyfyrio ar ddatganiadau Llywodraeth Cymru ar greu ac annog mwy o amrywiaeth mewn bywyd cyhoeddus yng Nghymru, rwy'n awyddus i wybod beth mae'r Gweinidog yn ei wneud mewn gwirionedd i fynd i'r afael â'r mater hwn.

Yn ail, fel y mae'r adroddiad yn ei amlinellu, mae cynigion Llywodraeth Cymru yn cael eu hategu gan weithrediad polisi tameidiog a darniog, sy'n creu bwlch amlwg rhwng yr hyn y mae Llywodraeth Cymru yn ei fwriadu ac arfer gwirioneddol. Mae hwn yn fater sydd, ar bob golwg, yn codi dro ar ôl tro gyda'r Llywodraeth hon. Er enghraifft, ar ôl wyth mlynedd o'i mabwysiadu, nid yw'r siarter ar gyfer partneriaethau iechyd rhyngwladol yn cael ei gweithredu'n llawn o hyd, oherwydd bod Llywodraeth Cymru wedi methu â darparu digon o adnoddau i sefydliadau neilltuo cyfrifoldeb am waith rhyngwladol o fewn eu strwythurau sefydliadol—sy'n eithaf eironig, o gofio bod 'rhyngwladol' wedi ei gynnwys yn enw'r siarter. At hynny, er gwaethaf manteision canfyddedig y siarter, mae diffyg strategaeth gyfathrebu, sy'n golygu nad yw sefydliadau wedi cynnwys y siarter yn eu blaengynlluniau gwaith. Yn wir, prin iawn yw'r ymwybyddiaeth o'r siarter y tu hwnt i lefel y bwrdd, gan awgrymu'n glir mai ychydig o bobl sy'n credu ei bod yn werth siarad amdano.

Rydym yn gwybod am y manteision y gall gwaith rhyngwladol eu cynnig i'r GIG, ac mae pobl ymroddedig yn buddsoddi eu hamser a'u hegni i geisio gwneud i hyn weithio a datblygu partneriaethau iechyd rhyngwladol, ond maen nhw’n cael eu siomi gan obsesiwn afiach y Llywodraeth hon â gor-gymhlethu popeth. Mae'r adroddiad ar sicrhau’r potensial mwyaf posibl ar gyfer budd yn y dyfodol yn frith o gyhuddiadau nad oes gan y Llywodraeth strategaeth glir ym maes iechyd rhyngwladol ac nad oes dim nodau nac amcanion cydgysylltiedig. At hynny, mae'n ymddangos bod gennych gymhelliad seicotig bron i greu mwy a mwy o gytundebau partneriaeth yn wyneb dyblygu ymdrech a phledio'r rhai sy'n gysylltiedig i leihau nifer y cyfarfodydd y mae'n rhaid iddyn nhw eu mynychu. Dangosir hyn gan y siart rhyngddibyniaeth ysgubol sydd i’w weld yn yr adroddiad, a fyddai'n rhoi hunllefau hyd yn oed i'r gwyliwr ffilmiau arswyd mwyaf caled.

Felly, mae'n codi'r cwestiwn pam ydych chi'n ymwneud â hyn o gwbl. Mae'r adroddiad yn dangos yn glir bod y gymuned partneriaeth iechyd yn galw am arweinyddiaeth ac ewyllys wleidyddol i ddatrys y materion hyn. Felly, fel y Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol, sy'n gyfrifol am y rhaglen Cymru ac Affrica, mae'r cyfrifoldeb dros fynd i'r afael â'r materion hyn ar eich ysgwyddau chi. Sut ydych chi’n bwriadu mynd i'r afael â'r pryderon hyn? Diolch.