6. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am ddyfodol trafnidiaeth gyhoeddus yn Nwyrain De Cymru? OQ57152

Gwnaf. Mae dyfodol trafnidiaeth gyhoeddus yn Nwyrain De Cymru yn addawol. Mae gwaith ar y gweill i drawsnewid rheilffyrdd craidd y Cymoedd, gan fwrw ymlaen ag argymhellion yr Arglwydd Burns o amgylch Casnewydd, ac rydym yn dechrau gweld y trenau newydd a fydd yn rhedeg ar draws y rhanbarth yn cael eu darparu.

Diolch, Weinidog. Ar hyn o bryd mae streic yn digwydd yn fy rhanbarth i, gyda staff Stagecoach sydd wedi'u lleoli yn y depos yng Nghwmbrân, Bryn-mawr a Choed-duon ar y llinell biced am y drydedd wythnos. Mae'n destun gofid fod y sefyllfa fel y mae hi, Weinidog, pan ystyriwch gyn lleied y mae'r gyrwyr yn gofyn amdano, sef codiad cyflog o £1 yn unig i £10.50 yr awr. Nid yw hynny ond £1 yn uwch na'r cyflog byw, fel y'i diffinnir gan y Living Wage Foundation, ac mewn gwirionedd mae'n llai nag y mae gyrwyr dan hyfforddiant yn ei gael dros y ffin yn Lloegr, yn ôl ymchwil gan Nation.Cymru. Nawr, Weinidog, rwy'n deall bod Stagecoach wedi tynnu allan o gyfarfod gydag Unite gyda dim ond 45 munud o rybudd ddydd Llun, ac mae'n debyg fod un o'u rheolwyr wedi disgrifio galwad yr undeb am godiad cyflog o £1 fel 'galwad ffantasïol am godiad cyflog fel rhan o agenda wleidyddol ehangach'. Rwy'n poeni am yr agwedd a'u hysgogodd i ddweud hynny. Felly, Weinidog, a wnewch chi roi eich cefnogaeth, os gwelwch yn dda, i'r streicwyr ac annog Stagecoach i eistedd wrth y bwrdd i negodi'n iawn fel y gellir taro bargen ac fel y gallant ailddechrau eu gwaith o ddarparu trafnidiaeth gyhoeddus?

Ie. Yn naturiol, rydym mewn cysylltiad â Stagecoach a'r undebau llafur ynglŷn â hyn, ac rwy'n pryderu'n fawr nad yw'r anghydfod wedi cael ei ddatrys yn llwyddiannus eto. Rwy'n sicr yn annog hynny i ddigwydd cyn gynted â phosibl, oherwydd mae pobl bellach yn dechrau dioddef gan nad oes gwasanaethau yno ar eu cyfer pan fo'u hangen arnynt. Cyfarfûm ag Unite ddoe, ac roeddwn yn bryderus iawn ynglŷn â'u hawgrym mai rhan o'r cymhelliant oedd bod y cwmni eisiau i'w costau aros mor isel â phosibl fel y gallant gyflwyno tendrau ar y pris isaf posibl i ddiogelu llwybrau yn y dyfodol pan ddaw'r cynllun brys ar gyfer y sector bysiau i ben ym mis Gorffennaf. Mae angen inni sicrhau wrth inni symud at fasnachfreinio fod amodau gweithwyr yn cael eu diogelu ac nad yw'r awydd am elw masnachol cyflym yn cael ei roi o flaen hawliau ac anghenion gweithlu cymwysedig ar gyflogau da i wasanaethu teithwyr.

[Anghlywadwy.]—y Siambr hon, mae Aelodau o bob ochr wedi cytuno â'r angen i symud tuag at systemau trafnidiaeth aml-ddull i leihau ein dibyniaeth ar geir, i wneud gwasanaethau'n fwy hygyrch ac i gyflawni ein hymrwymiad newid hinsawdd. Wrth gwrs, mae ateb yr her hon yn arbennig o bwysig mewn ardaloedd mwy gwledig yng Nghymru, megis fy etholaeth i ym Mynwy, lle ceir gorddibyniaeth ar fod yn berchen ar gar a gall argaeledd gwasanaethau trafnidiaeth gyhoeddus fod yn anghyson ar y gorau. A bod yn deg, mae eich strategaeth drafnidiaeth ddiweddar, 'Llwybr Newydd', yn cydnabod rhai o'r materion hyn drwy'r llwybr cyflawni trawsbynciol gwledig, a gwn fod cynlluniau trafnidiaeth rhanbarthol hefyd yn cael eu hystyried yn ffordd o deilwra gwasanaethau trafnidiaeth i anghenion lleol. Mae bwriad da i'r cynlluniau hyn, ond wrth gwrs os ydynt am gael eu gwireddu, mae angen gweithredu hirdymor go iawn. Felly, pa fesurau ychwanegol y mae Llywodraeth Cymru yn eu harchwilio i gynorthwyo cynghorau i gynllunio a darparu atebion trafnidiaeth lleol sy'n diwallu anghenion cymunedau lleol, yn enwedig cymunedau yn y Gymru wledig sy'n wynebu nifer o heriau ymarferol? Diolch.

Wel, rwy'n ymuno â'r Senedd heddiw o'r COP26 yn Glasgow, lle mae'n ddiwrnod trafnidiaeth heddiw, ac rydym wedi llofnodi datganiad gyda nifer o wledydd blaenllaw i weithio tuag at sicrhau bod yr holl geir a faniau newydd a werthir yn y byd yn rhai dim allyriadau erbyn 2040 a heb fod yn hwyrach na 2035 yn y prif farchnadoedd, a bydd hynny'n gyfraniad pwysig at gyflawni sero-net. Rwy'n croesawu'r hyn a ddywedodd Peter Fox am y gefnogaeth i newid i drafnidiaeth gynaliadwy, ond wrth gwrs pan fyddwn yn gwneud penderfyniadau sy'n gweithredu hynny ac yn rhyddhau arian o gynlluniau ffyrdd i fuddsoddi mewn trafnidiaeth gynaliadwy, fel yr M4 yng Nghasnewydd ac yn Llanbedr yng Ngwynedd, gwelwn wrthwynebiad cyson i'r camau angenrheidiol ar gyfer gweithredu'r egwyddor honno. Mae hynny'n rhywbeth y credaf fod angen i'r gwrthbleidiau ei ystyried. Mae'n ddigon hawdd cytuno â'r egwyddor, ond mae'n rhaid ichi gytuno â chanlyniadau'r egwyddor hefyd. 

Mae Peter Fox yn iawn i ddweud bod set wahanol o heriau'n perthyn i ardaloedd gwledig. Nid ydynt yn anorchfygol, ond mae angen dull gweithredu gwahanol arnynt. Rwy'n falch ei fod yn gweld bod cydnabyddiaeth i hynny yn 'Llwybr Newydd', a byddwn yn adeiladu arno yn y misoedd i ddod, ac rwy'n gobeithio cyhoeddi papur byr sy'n nodi'r hyn y credwn y gallwn ei ddysgu yng Nghymru o enghreifftiau rhyngwladol o ardaloedd gwledig. Mae hefyd yn iawn i nodi y bydd gallu awdurdodau lleol i gyflawni yn hanfodol i hyn ac rydym yn gwybod, oherwydd 10 mlynedd o gyni, fod straen gwirioneddol ar gapasiti awdurdodau lleol i allu gwneud hynny. Dyna un o'r rhesymau dros ffurfio ein cyd-bwyllgorau corfforaethol i ranbartholi'r sgiliau hynny a chydweithio a chydweithredu er mwyn rhoi'r cynlluniau hynny ar waith, ac mae hynny'n rhywbeth rydym yn gweithio arno gydag awdurdodau lleol ar hyn o bryd, ac rwy'n awyddus iawn i gael sgyrsiau pellach gyda chyd-Aelodau o bob rhan o'r Senedd i sicrhau ein bod yn cael y manylion hyn yn iawn er mwyn inni allu cyflawni ar gyfer ein cymunedau.