Part of 2. Cwestiynau i Weinidog y Gymraeg ac Addysg – Senedd Cymru am 3:01 pm ar 10 Tachwedd 2021.
Weinidog, mae cwm Tawe yn ardal o bwysigrwydd ieithyddol. Yn gynt eleni, mewn ymateb i bryderon gan ymgyrchwyr ac arbenigwyr iaith, fe wnaethoch chi gydnabod bod Cyngor Castell-nedd Port Talbot heb ystyried yn iawn effaith eu cynlluniau i godi ysgol enfawr cyfrwng Saesneg newydd yng nghanol y cwm ym Mhontardawe ar y Gymraeg drwy gomisiynu adroddiad ac oedi y broses gyllido ar gyfer y cynllun. Mae casgliad yr adroddiad yn ddiamwys, er nad yw wedi'i gyhoeddi'n llawn, a dwi'n dyfynnu:
'dylid ei danlinellu'n glir, o ran yr egwyddorion a'r prosesau cynllunio iaith a nodwyd...na fydd unrhyw gamau lliniaru yng nghyd-destun dyfodol yr iaith Gymraeg yng Nghwm Tawe yn gwneud yn iawn am barhau gyda'r cynnig hwn fel y mae'.
Mae hefyd yn nodi:
'Mewn cymunedau dwyieithog, gwelwyd fwyfwy bod ieithoedd yn dod yn fater o ddewis. Er mwyn cefnogi dwyieithrwydd yn y cymunedau hyn, rhaid i ddwyieithrwydd fod yn ddewis hawdd. Mae’r cynnig hwn yn dileu’r dewis hawdd hwnnw.'
Ydych chi'n cytuno bod angen i'r Llywodraeth ymyrryd pan fo'n bosib er mwyn gwarchod cymunedau Cymraeg a pheidio â chaniatáu i awdurdodau lleol gael rhwydd hynt i weithredu cynlluniau a fydd yn bygwth dyfodol y Gymraeg ac yn atal dwyieithrwydd? Diolch.