9. Datganiad gan y Cwnsler Cyffredinol a Gweinidog y Cyfansoddiad: Diweddariad ar y Comisiwn Cyfansoddiadol

Part of the debate – Senedd Cymru am 6:02 pm ar 16 Tachwedd 2021.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Rhys ab Owen Rhys ab Owen Plaid Cymru 6:02, 16 Tachwedd 2021

(Cyfieithwyd)

—Cwnsler Cyffredinol, mae democratiaeth fwy cydgynghorol yn costio arian. Felly, a wnaiff y Cwnsler Cyffredinol ymrwymo i sicrhau bod gan y comisiwn ddigon o adnoddau i alluogi'r sgwrs ehangach yr ydym ni eisiau iddi ddigwydd, i ddigwydd?

Mae  croeso i Lauren McEvatt, enwebai'r Ceidwadwyr, ac, yn amlwg, Ceidwadwr adeiladol. Mae gennym ni rai ohonyn nhw ar ôl o hyd. Ac mae ganddi gryn brofiad o gomisiwn Silk. Er gwaethaf y dwndwr acw gan Darren Millar ac eraill, rwy'n falch—[Torri ar draws.]—rwy'n falch bod y Ceidwadwyr yn cymryd rhan yn y comisiwn hwn.

Mae penodiad Shavanah Taj, ysgrifennydd cyffredinol TUC Cymru, i'w groesawu'n arbennig fel llais gweithwyr yng Nghymru. Ac mae hyn yn addas, onid yw, oherwydd yr oedd creu TUC Cymru yn 1974 yn gam pwysig ar daith ddatganoli. Roedd TUC Cymru ar y blaen pan ddaeth i ddatganoli, a chymerodd ychydig o amser i eraill ddal i fyny.

Rwyf i hefyd yn croesawu penodiadau Albert Owen a Kirsty Williams, ond yn arbennig felly fy rhagflaenydd yng Nghanol De Cymru Leanne Wood. Meddyliwch pa mor bell yr ydym ni wedi dod ar y daith hon. Pan gafodd Kirsty Williams a chi, Llywydd, a'r Gweinidog gwasanaethau cymdeithasol hefyd eich ethol, yma am y tro cyntaf, yn 1999, corff corfforaethol oedd hwn. Pan gafodd Leanne ei hethol am y tro cyntaf, yn 2003, cafodd ei hethol i gorff nad oedd yn Senedd ddeddfwriaethol sylfaenol, a heb unrhyw bwerau i godi trethi. Roedd Leanne Wood wedi pwyso'n gyson am welliannau o fewn ein setliad datganoli. O'i phapur, 'Gwneud ein Cymunedau'n fwy Diogel' yn 2008, yn galw am ddatganoli cyfiawnder troseddol, i'r 'Cynllun Gwyrdd i'r Cymoedd', yn argymell i Gymru gael pwerau dros Ystad y Goron, ac yna 'Y newid sydd ei angen', pryd y cyflwynodd hi agenda radical ar gyfer sicrhau bod penderfyniadau sy'n effeithio ar Gymru yn cael eu penderfynu yma yng Nghymru yn nwylo pobl Cymru. Fel y dywedodd hi heddiw, gyda'r Alban yn debygol o benderfynu ar ei dyfodol ei hun yn ystod y blynyddoedd nesaf, mae hwn yn gyfle i bobl Cymru gael y sgwrs fwyaf am ein dyfodol fel cenedl nag a gawsom ni erioed. Ac mae Leanne Wood yn gywir yn y fan yna, ac mae'r sgwrs honno'n hanfodol bwysig. Rydym ni'n byw mewn oes cyfryngau cymdeithasol sy'n polareiddio safbwyntiau ac yn pwysleisio drwgdeimlad cilyddol. Dyna pam y mae sgwrs mor bwysig, fel ein bod ni'n gwrando'n astud ar eraill, yn enwedig ar rai sydd â safbwyntiau gwahanol.