2. Pa asesiad y mae Llywodraeth Cymru wedi'i wneud o effaith y gost gynyddol o fyw ar bobl yng Nghymru? OQ57215

Llywydd, mae aelwydydd o dan bwysau ariannol digynsail o ganlyniad i'r pandemig, ein hymadawiad â'r Undeb Ewropeaidd, costau byw cynyddol a thoriadau i gymorth lles. Mae penderfyniadau bwriadol a niweidiol gan Lywodraeth y DU yn gwthio llawer mwy o aelwydydd agored i niwed yng Nghymru i dlodi.

Rwy'n ddiolchgar i'r Prif Weinidog am hynna. Mae'r cymysgedd gwenwynig o Brexit ac anallu a chamreolaeth economaidd y Torïaid yn ergyd drom i deuluoedd. Rwy'n gweld hynny bob dydd ym Mlaenau Gwent. Rwy'n siŵr y bydd Aelodau ar draws y Siambr gyfan yn gweld yr effaith ar deuluoedd gwirionedd, pobl wirioneddol, bywydau gwirioneddol. Rydym ni'n gweld costau ynni cynyddol, costau bwyd yn cynyddu, chwyddiant ar draws holl gyllideb yr aelwyd, ac rydym ni'n gweld toriadau i gredyd cynhwysol yn ergyd fwyaf i'r tlotaf yn ein plith, ond dyna a allwch ei ddisgwyl gan Lywodraeth Dorïaidd. Prif Weinidog, beth all Llywodraeth Cymru ei wneud i gamu i mewn a helpu i gefnogi teuluoedd ledled Cymru sy'n ei chael hi'n anodd o ganlyniad i'r anallu Torïaidd hwn?

Rwy'n diolch i Alun Davies am hynna. Rwy'n credu ei fod yn hael yn disgrifio polisïau'r Llywodraeth Geidwadol fel canlyniad anallu. Fy marn i yw eu bod nhw'n aml iawn yn benderfyniadau bwriadol gan Lywodraeth sy'n gwybod beth mae'n ei wneud, yn gwybod y bydd miloedd yn fwy o blant mewn tlodi yng Nghymru oherwydd eu toriadau nhw i gredyd cynhwysol, ond nid oes dim ots ganddyn nhw. Nawr, yma yn Llywodraeth Cymru heddiw, rydym ni wedi cyhoeddi £51 miliwn yn fwy i gefnogi teuluoedd yng Nghymru yn ystod misoedd anodd y gaeaf—misoedd pan ddywedodd Llywodraethwr Banc Lloegr, Andrew Bailey, wrthyf yr wythnos diwethaf y byddem ni'n gweld chwyddiant yn codi i 5 y cant, dros fisoedd y gaeaf, ar yr union adeg pan fydd gan bobl lai o arian i'w wario ar y pethau sylfaenol hynny gan gynnwys ynni a bwyd, fel y dywedodd Alun Davies. Bydd y £51 miliwn hwnnw yn rhoi £100 i deuluoedd ar yr incwm isaf yng Nghymru i'w helpu gyda'r costau hynny dros y gaeaf hwn. Bydd yn caniatáu i ni adeiladu ymhellach ar ein gwasanaethau cronfa gyngor sengl, gwasanaethau sydd wedi arwain, yn ystod y chwe mis diwethaf, at hawlio £17.5 miliwn yn ychwanegol gan ddinasyddion Cymru o'r system fudd-daliadau. A byddwn yn parhau i fuddsoddi yn y gronfa cymorth dewisol.

Llywydd, pan edrychwch chi yn awr i weld y penderfyniadau a wnaed yma yn y Siambr hon, pan benderfynodd y Llywodraeth Geidwadol gael gwared ar y gronfa gymdeithasol, rhwyd ddiogelwch olaf y wladwriaeth les, fe wnaethom ni benderfyniad yma yn y Siambr hon i fuddsoddi mewn cynllun i Gymru sydd yr un fath ledled Cymru gyfan, sydd wedi ei seilio ar reolau, sy'n caniatáu i bobl apelio yn erbyn penderfyniadau pan fyddan nhw'n credu nad ydyn wedi eu gwneud yn deg. Yn Lloegr, maen nhw'n gorfod ailddyfeisio system y cefnwyd arni ers tro, ond, yma yng Nghymru, byddwn ni'n parhau i roi arian yn y gronfa cymorth dewisol. Cronfa sydd, yn ystod cyfnod y pandemig yn unig, wedi talu bron i chwarter miliwn o daliadau i'n dinasyddion tlotaf, am gost o £15.9 miliwn, i helpu'r bobl hynny i ymdrin â chanlyniadau uniongyrchol pandemig byd-eang. Dyna'r pethau y mae'r Llywodraeth Cymru hon yn benderfynol o barhau i'w gwneud i amddiffyn ein haelwydydd agored i niwed rhag y penderfyniadau sy'n cael eu gwneud mewn mannau eraill.

Yn ogystal â thaliadau tywydd oer parhaus a thaliadau tanwydd gaeaf ledled y DU, a'r £0.5 biliwn i gefnogi pobl i gael swyddi a gyhoeddwyd gan Lywodraeth y DU fis diwethaf, gyda £25 miliwn o hyn yn mynd i Lywodraeth Cymru, cyhoeddodd Llywodraeth y DU gronfa cymorth newydd i aelwydydd gwerth £0.5 biliwn ar gyfer aelwydydd agored i niwed dros y gaeaf i'w dosbarthu gan gynghorau yn Lloegr, gyda Llywodraeth Cymru hefyd yn derbyn £25 miliwn o hyn. Fis diwethaf, gofynnais i'ch Gweinidog cyfiawnder cymdeithasol sut y bydd Llywodraeth Cymru yn sicrhau bod ei chyfran hi o'r arian hwn yn helpu'r rhai sydd â'r angen mwyaf yng Nghymru yn y pen draw. Rwy'n croesawu, felly, gyhoeddiad Llywodraeth Cymru o becyn gwerth £51 miliwn i gynorthwyo pobl y gaeaf hwn, yr wyf i'n cymryd sy'n arian cyfatebol o'r £2.5 biliwn ychwanegol bob blwyddyn i Lywodraeth Cymru a gyhoeddwyd yng nghyllideb ddiweddar y DU. Sut, felly, byddwch chi'n gwario'r £11.9 miliwn o'ch cronfa cymorth i aelwydydd gwerth £51 miliwn nad yw wedi ei gyhoeddi eto? A sut byddwch chi'n gweithio mewn partneriaeth wirioneddol â chynghorau, y sector gwirfoddol, grwpiau cymunedol ac entrepreneuriaid cymdeithasol eraill ac yn eu grymuso i helpu i ddarparu'r atebion i broblemau hirdymor ein cymunedau mwyaf difreintiedig?

Wel, Llywydd, nid yw'n ddathliad mawr yng Nghymru o gwbl i gael cynnig £25 miliwn gan Lywodraeth sy'n tynnu bron i £250 miliwn allan o bocedi ein dinasyddion tlotaf. Rwyf i'n galw hynny yn arian mân iawn yn wir. Rwy'n falch bod Llywodraeth Cymru wedi gallu mwy na dyblu'r swm o arian a gawsom ni yn y swm canlyniadol hwnnw. Ac mae'r ateb i gwestiwn yr Aelod i'w weld yn y datganiad y mae Llywodraeth Cymru eisoes wedi ei gyhoeddi heddiw, oherwydd, yn ogystal â'r taliad arian parod o £100 tuag at dalu biliau tanwydd y gaeaf, mae'r datganiad yn rhoi manylion buddsoddiadau i gefnogi a chryfhau banciau bwyd, i fuddsoddi mewn cynlluniau cymorth trafnidiaeth gyhoeddus, i roi rhagor o arian yn y gronfa cymorth dewisol, ac i barhau, fel y dywedais i, i gefnogi dinasyddion Cymru i wneud yn siŵr eu bod yn cael y cymorth sydd ei angen arnyn nhw gan system fudd-daliadau'r DU drwy ein Advicelink Cymru—Advicelink Cymru, Llywydd, lle'r ydym ni'n cyflogi 35 o gynghorwyr budd-daliadau lles cyfwerth ag amser llawn newydd i ymdrin â'r hyn yr ydym ni'n gobeithio bydd yn llawer iawn o bobl sy'n manteisio ar ein hymgyrch Hawliwch yr hyn sy'n ddyledus i chi, y byddwn ni'n ei redeg o nawr tan ddiwedd mis Mawrth y flwyddyn nesaf. Mae'r holl bethau hynny yn cael sylw yn natganiad fy nghyd-Weinidog Jane Hutt, ac rwy'n ei gymeradwyo i'r Aelod.