Dwi’n falch iawn o gael cyfle i ddweud ychydig o eiriau yn y ddadl yma. Mae’n bwysig ein bod ni’n trafod hyn, a dwi’n meddwl ei bod hi’n annatod, mewn ffordd, fod pobl wedi edrych ar ein lles ein hunain dros y flwyddyn a naw mis diwethaf. Ac wrth hynny, mi allwn ni fod yn cyfeirio atom ni’n hunain fel gwlad, fel cymunedau, fel gweithwyr allweddol, fel teuluoedd neu fel unigolion hyd yn oed, ond un o hanfodion pandemig, fel mae’r enw yn ei awgrymu, ydy bod ei effaith o yn eang iawn, iawn, ac rydym ni’n sôn am rywbeth sydd wedi cael ei deimlo dros y byd i gyd. Mae’n bwysig, dwi’n meddwl, ein bod ni'n edrych rŵan a gofyn, tra rydym ni’n dal, wrth gwrs, yn ceisio gwneud popeth i edrych ar ein holau ni yn fan hyn, os oes yna fwy y gallwn ni fod yn ei wneud i helpu eraill sy’n dioddef. Arbed bywydau ydy’r nod yn fan hyn.

Mae anghyfartaledd mewn cyflenwad brechiadau ar draws y byd wedi ac yn dal i arwain at niferoedd uchel o farwolaethau diangen, ac yn enwedig mewn gwledydd incwm canolig neu isel y mae hynny yn wir. Mae llawer ohonyn nhw wedi gweld ton ar ôl ton yn sgubo drwy eu cymunedau nhw a heb allu cael mynediad nid yn unig at frechiadau, ond at bethau fel gwybodaeth iechyd, at brofion, at ocsigen, at gyfarpar diogelu personol a hyd yn oed hyfforddiant ar sut i ddefnyddio PPE. Mae Sefydliad Iechyd y Byd wedi adrodd yn ddiweddar mai dim ond 14.2 y cant—un o bob saith—o heintiadau sy’n cael eu canfod yn Affrica, ac mae’r math yna o ystadegyn, dwi’n meddwl, yn dangos pam mae cefnogaeth Cymru i ymgyrch y People’s Vaccine neu Brechiad y Bobl mor, mor bwysig.

Fel dwi’n dweud, pandemig ydy o, rhywbeth sy’n cael effaith ar boblogaeth eang—yn yr achos yma, y byd i gyd—ac mae gwyddonwyr wedi rhybuddio o’r dechrau mai dim ond ymateb byd eang a all fod yn effeithiol wrth drio ymateb i’r pandemig yma a chael rheolaeth arno fo. Felly, mae brechiad yn gorfod cael ei weld fel rhywbeth sy’n dod â budd byd eang. Fel sydd wedi cael ei ddweud sawl tro, allwn ni ddim dweud bod unrhyw un yn ddiogel tan mae pawb yn ddiogel. A drwy gyfyngu ar gyflenwad y brechiadau mewn rhai gwledydd, rydym ni’n ymestyn oes y pandemig yma, o bosib, ac rydym ni’n creu cyfleon i amrywiolion newydd ddatblygu, yn ychwanegu at y bygythiad rydym ni’n ei wynebu. Ac mae cynghrair Brechiad y Bobl yn ofni y gallai methu â chynyddu'r ganran sy’n cael eu brechu yn fyd eang olygu bod brechiadau yn y gwledydd mwy cyfoethog, sy’n eu rhoi nhw’n eang iawn i’w pobl, yn mynd yn aneffeithiol mewn cyn lleied â blwyddyn. Felly, ystyriwch hynny.

Mi oedd yna ymateb gwyddonol rhyfeddol, wrth gwrs, i’r pandemig yma. Mi wnaeth ymchwilwyr yn y sectorau meddygol a fferyllol ymateb mewn ffordd ddigynsail. Maen nhw'n haeddu pob clod am hynny. Ond, wrth gwrs, pan ydych chi’n sôn am rai o gwmnïau pharma mwyaf y byd, allwn ni ddim anwybyddu’r ffaith bod hyn wedi creu cyfleon economaidd mawr a digynsail hefyd, ac mae gen i ofn bod y cwmnïau pharma wedi cymryd y camau arferol i warchod eu buddiannau eu hunain drwy, er enghraifft, wrthod rhannu eu gwybodaeth a’u heiddo deallusol efo’r COVID-19 Technology Access Pool yn Sefydliad Iechyd y Byd. Mae ganddyn nhw’r grym i gynnal prisiau drwy reoli’n ofalus faint sy’n cael ei gynhyrchu, a beth sydd gennym ni ydy rhwystrau i ganiatáu i wledydd incwm canolig ac isel gynhyrchu eu brechiadau eu hunain. Y cyfiawnhad, fel arfer, dros ymddwyn fel yma, ydy bod cwmnïau fferyllol mawr, ac yn ddealladwy, wrth gwrs, yn gorfod adennill y buddsoddiad enfawr maen nhw'n ei roi i mewn i ddatblygu meddyginiaethau newydd. Ond cofiwch yn yr achos yma gymaint o gyfran o'r gost datblygu sydd wedi dod o goffrau cyhoeddus. Dwi'n meddwl bod rhywbeth fel 97.6 y cant o'r arian i ddatblygu brechiad AstraZeneca wedi dod o ffynonellau cyhoeddus neu philanthropic, ac eto roedden ni'n gweld yn y dyddiadau diwethaf y cwmni yna'n dweud eu bod nhw'n tynnu'n ôl o'r addewid i weithredu mewn ffordd nid er elw. Ac er eu bod nhw'n dweud y bydd y gwledydd tlotaf yn dal i gael eu trin fel yna, mae yna, dwi'n meddwl, yn ôl Oxfam, 75 o wledydd incwm canolig sydd ddim yn rhan o'r cytundeb yna. Felly, gadewch imi gloi fel hyn, drwy awgrymu, os oes gennym ni frechiad wedi cael ei ddatblygu a'i dalu amdano fo gan y bobl, fod yn rhaid iddo fo weithio ar ran y bobl, a hynny yn fyd-eang.