Mewn cyfnod pan fo'r ymadrodd 'gwrando ar y wyddoniaeth' wedi golygu mwy nag ar unrhyw adeg mewn hanes, efallai ei bod yn briodol inni edrych eto ar ba ymchwil wyddonol sy'n flaenllaw. Er enghraifft, mae ymchwil gyfoes arloesol ar y gweill i'r defnydd o gyffuriau seicedelig mewn meddygaeth. Mae gwaith a wneir ar eu defnydd i drin cyflyrau iechyd meddwl hirsefydlog ac anhwylder straen wedi trawma yn arbennig o galonogol. Mae eraill yn canolbwyntio eu hymchwil ar sylweddau mwy adnabyddus, megis canabis meddyginiaethol.

Gwnaed canabis yn anghyfreithlon 100 mlynedd yn ôl, er ei fod wedi parhau i gael ei ddefnyddio fel cyffur presgripsiwn ym Mhrydain tan 1973. Mae tystiolaeth yn awgrymu y gall y rhai sy'n dioddef o'r mathau anoddaf eu trin o epilepsi weld nifer a dwyster y trawiadau y maent yn eu dioddef yn gostwng yn sylweddol os cânt eu trin â chynhyrchion sy'n deillio o'r canabis craidd CBD. Newidiodd cyfraith y DU yn 2018 i ganiatáu defnyddio canabis meddyginiaethol o dan amgylchiadau penodol, cyfyngedig. Roedd hwn yn gam ymlaen i'w groesawu, ond ers y newid, dim ond nifer fach o bresgripsiynau sydd wedi'u rhoi, ac mae llawer o deuluoedd yn parhau i fod mewn limbo. Mae'r dewis a roddwyd iddynt yn dorcalonnus: naill ai gwario miloedd i gael presgripsiynau anghyfreithlon neu fynd hebddo, gan adael anwyliaid mewn perygl o ddioddef effeithiau gwaethaf eu cyflwr. Nid yw hon yn sefyllfa y byddai unrhyw un ohonom yn dymuno i ni ein hunain na'n teuluoedd a'n ffrindiau.

Mae'r pandemig wedi dysgu inni pa mor wych yw gwyddonwyr. Heb eu gallu i ddatrys problemau mewn ffordd arloesol a chyflym, byddem heb gael ein hymdrech frechu wych, a llawer o bethau eraill yn ogystal. Byddai'n werth inni fabwysiadu'r ymagwedd hon a'i chymhwyso i feysydd eraill. Oherwydd yn y maes hwn—polisi cyffuriau—mae'n rhwystredig fod y DU yn gynyddol ar ei hôl hi o gymharu â gwledydd rydym yn ymwneud â hwy. Mae tystiolaeth yn y byd go iawn fod polisïau eraill yn gweithio, ac eto rydym yn parhau i gladdu ein pennau yn y tywod.

Yn Ewrop, mae Portiwgal wedi gosod esiampl gadarnhaol o'r hyn y gellir ei wneud pan fydd polisïau cyffuriau yn rhoi blaenoriaeth i iechyd yn hytrach na throseddoli. Ar droad y ganrif, roedd Portiwgal yn wynebu argyfwng, gan gynnwys lefelau uchel o haint HIV ymhlith defnyddwyr cyffuriau. Yn 2001, fe wnaeth Portiwgal ddad-droseddoli meddiant personol ar unrhyw gyffuriau fel rhan o ailgyfeirio polisi ehangach tuag at ddull a arweinir gan iechyd. Mae meddu ar gyffuriau at ddefnydd personol yn cael ei drin fel trosedd weinyddol, sy'n golygu na chaiff ei chosbi mwyach drwy garcharu ac nid yw'n arwain at gofnod troseddol a'r stigma sy'n gysylltiedig â hynny. Teimlwyd llawer o effeithiau'r diwygiadau ar unwaith. Gostyngodd nifer yr heintiau HIV newydd, marwolaethau cyffuriau a phoblogaeth y carchardai i gyd yn sydyn o fewn y degawd cyntaf. Mae'n rhaid cyfaddef bod yr ail ddegawd wedi gweld gwelliannau arafach. Fodd bynnag, mae Portiwgal mewn sefyllfa lawer gwell nag yn 2001, ac mae'r defnydd o gyffuriau a marwolaethau cyffuriau a gofnodwyd fel cyfran o'r boblogaeth gyffredinol yn llawer is na'r cyfartaledd Ewropeaidd, ac mae'r gyfran o boblogaeth eu carchardai a ddedfrydwyd am droseddau cyffuriau wedi gostwng o 40 y cant i 15 y cant.

Mae profiad Portiwgal yn wers y gellir ei chyflawni pan fo arloesi gyda pholisi ac ewyllys wleidyddol yn cyd-fynd mewn ymateb i argyfwng. O gymharu, dangosodd adroddiad blynyddol y DU ar gyffuriau yn 2019 y nifer fwyaf o achosion o ddefnyddio cyffuriau yn ystod y 10 mlynedd diwethaf ledled Cymru, Lloegr a'r Alban. Nid yw'r dull presennol yn gweithio—mae hynny'n glir. Mae ein polisi dim goddefgarwch, y meddylfryd diddiwedd o fod mewn rhyfel parhaol yn erbyn cyffuriau, yn troseddoli ac yn eithrio rhai o'n pobl fwyaf agored i niwed, ac mae'n gyrru pob masnach yn danddaearol, gan ysgogi cylch marwol o ymddygiad gwrthgymdeithasol, trais, lladrata, a phob math arall o droseddu, yn amlach na pheidio yn ein cymunedau tlotaf a mwyaf difreintiedig.

Caiff plant eu targedu gan gangiau troseddol i weithredu fel gwerthwyr, caiff cartrefi oedolion sy'n agored i niwed eu meddiannu ar gyfer gwerthu cyffuriau, a gall paraffernalia cyffuriau fod yn falltod drwy ardaloedd cyfan wrth i ddefnyddwyr geisio cymryd cyffuriau allan o'r golwg yng nghysgod drysau ac mewn strydoedd cefn. Bydd pobl sy'n byw mewn cymdogaethau lle caiff cyffuriau eu gwerthu yn adnabod yr ofn a ddaw yn sgil marchnadoedd cyffuriau troseddol. Yn syml iawn, maent yn haeddu gwell.