Diolch. Hoffwn ddefnyddio'r cyfle hwn i roi teyrnged i Nick Ramsay, a gadeiriodd y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus, ac roedd yn arwain ar yr adroddiad hwn, a dywedodd yn ei ragair fod gwneud i ddeddf llesiant cenedlaethau'r dyfodol weithio yn y pen draw

'yn dibynnu ar bob corff cyhoeddus a phawb.'

Er, wrth gwrs, mae'n dibynnu mwy ar rai nag ar eraill. Ein dyletswydd graidd fel Senedd yw dwyn Llywodraeth Cymru a'r 43 corff arall a enwir yn y Ddeddf i gyfrif, a gall fod yn eithaf heriol cadw'r pum ffordd o weithio mewn cof fel strategaethau ar gyfer cyflawni'r saith nod llesiant: cymunedau llewyrchus, cydnerth, sy'n gyfrifol ar lefel fyd-eang, yn iachach, yn fwy cyfartal a mwy cydlynus, ac sydd â diwylliant bywiog, lle mae'r Gymraeg yn ffynnu.

Y bore yma ar y radio, cefais fy atgoffa

'Mae'r ffordd y mae diwylliant yn trin menywod sy'n rhoi genedigaeth yn ddangosydd da o ba mor dda y mae menywod a'u cyfraniadau i gymdeithas yn cael eu gwerthfawrogi a'u hanrhydeddu.'

A daw'r dyfyniad gan Ina May Gaskin, sy'n gweithio yn y wlad a orfeddygolwyd fwyaf a'r wlad fwyaf cyfoethog yn y byd, lle bernir bod rôl menywod yn atgynhyrchu'r hil ddynol mor ddibwys fel nad yw'n rhoi fawr ddim hawliau ariannol na chyfreithiol iddynt yn y gyfraith.

Ond nid yw'r sefydliad hwn, a Llywodraeth Cymru, yn gyfrifol, er enghraifft, am erydu budd-dal plant yn barhaus gan Lywodraeth y DU ar ben arall yr M4. Fodd bynnag, mae'n amlwg fod gennym gyfrifoldeb enfawr dros sicrhau bod unrhyw blentyn a enir heddiw yn cael y cyfle gorau posibl i fod yn llewyrchus, yn gydnerth, yn iach ac yn gyfrifol ar lefel fyd-eang, fel dinesydd byd-eang ac aelod gweithgar o wlad gydlynus, fwy cyfartal, bywiog a dwyieithog, fan lleiaf. O ystyried yr heriau digynsail a achoswyd gan y pandemig, y trafferthion economaidd o addasu i economi fyd-eang gamweithredol nad yw bellach yn addas i'r diben yng nghyd-destun yr argyfwng hinsawdd, pe na bai Deddf llesiant cenedlaethau'r dyfodol yn bodoli, byddai'n rhaid inni ei dyfeisio. Felly, da iawn a diolch yn fawr, Carl Sargeant, a'r holl bobl eraill a fu'n ymwneud â'r gwaith o greu'r Ddeddf hon. Mae'n rhoi fframwaith hollbwysig i ni ar gyfer darparu ein ffordd drwy gymhlethdodau'r penderfyniadau y mae angen i ni eu gwneud gydag adnoddau cyfyngedig iawn. Nid oes gennym ddewis ond gofyn, 'Beth y gallwn ei wneud yn wahanol er mwyn cyflawni'r newid y gobeithiaf y gallwn ei wneud ar ran y bobl a'n hetholodd i wneud y gwaith hwn?'

Yn unol ag argymhelliad 13 a 14, mae'r Pwyllgor Busnes wedi neilltuo'r brif rôl drawsbynciol o graffu ar y Ddeddf chwyldroadol hon ar gyfer y Pwyllgor Cydraddoldeb a Chyfiawnder Cymdeithasol, ond nid yw hynny'n esgusodi aelodau o bwyllgorau eraill rhag chwarae eu rhan. Rhaid i bob un ohonom roi ystyriaeth lawn mor ddifrifol i'r Ddeddf â'r 44 corff cyhoeddus y mae'n rhaid inni graffu arnynt. Rhaid i bob pwyllgor ystyried mai eu cyfrifoldeb yw ymgorffori egwyddorion a nodau'r Ddeddf yn eu gwaith o ddydd i ddydd.

Felly, i ganolbwyntio ychydig ar yr adroddiadau etifeddiaeth hyn, mae'n amlwg mai'r adroddiad mawr yw'r un a gynhyrchwyd ym mis Mai 2020, yng nghanol y pandemig. Ac roedd gwaith y pwyllgor—y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus—roeddwn yn aelod ohono wedi'i ohirio yn ei dro oherwydd y pandemig, yn gwbl briodol. Felly, gallaf weld, i Aelodau newydd, y gallai fod yn destun peth dryswch iddynt pam ein bod yn trafod hyn yn awr, pan fo cynffon mor hir i'r stori hon.

Ond rwy'n credu fy mod am edrych, yn fwyaf arbennig, ar rôl byrddau gwasanaethau cyhoeddus, sy'n sbardun hollbwysig i'r newidiadau sydd angen inni eu gwneud. Ac wrth edrych ar argymhelliad 2 a'r rhesymau pam y gwnaethom ei ysgrifennu yn y ffordd honno, mae rhai byrddau gwasanaethau cyhoeddus yn llawer pellach ar hyd y llwybr tuag at newid diwylliannol nag eraill ac maent hwy, yn eu tro—mae byrddau gwasanaethau cyhoeddus yn newid yn gyson. Dechreuasom gyda 22; ar adeg cyhoeddi adroddiad y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus, roedd gennym 19; ac yn awr, gydag uno radical pum awdurdod lleol—Blaenau Gwent, Torfaen, Caerffili, Trefynwy a Chasnewydd—yn fwrdd gwasanaethau cyhoeddus Gwent, credaf fod gennym arweiniad cyffrous iawn ar y rôl y gall byrddau gwasanaethau cyhoeddus ei chwarae, ond mae hefyd yn dweud wrthych eu bod yn wahanol iawn. Ond tybed a allai'r Gweinidog ddweud ychydig mwy ynglŷn â sut y mae'r Llywodraeth yn credu y dylid meithrin byrddau gwasanaethau cyhoeddus i fwrw ymlaen â'u rôl. Nid yw hyn yn ymwneud â rhoi cyllidebau iddynt, oherwydd holl bwynt byrddau gwasanaethau cyhoeddus yw nad oes ganddynt gyllidebau; mae'n ymwneud â'u cael i weithio gyda'i gilydd a gweithredu'r Ddeddf. Ond rwy'n credu bod angen ymhelaethu ymhellach ar sut y mae'r Llywodraeth yn gweld rôl byrddau gwasanaethau cyhoeddus yn y dyfodol a'u perthynas agos, y byrddau partneriaeth rhanbarthol.