Rwy'n croesawu’r adroddiad hwn, sy’n cynrychioli dull adeiladol a chadarnhaol o wneud i Ddeddf llesiant cenedlaethau’r dyfodol weithio’n well i bobl Cymru. Ac fel fy nghyd-Aelod, a soniodd yn gynharach am y bobl sydd wedi rhoi eu hamser a'u hymdrech—Aelodau blaenorol a fu'n rhan o'r ymdrech i lunio'r adroddiad—rwy'n gwerthfawrogi eu gwaith caled a'u hymroddiad, a gwaith y clercod hefyd. Nawr, gan fy mod yn aelod newydd o'r Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus a Gweinyddiaeth Gyhoeddus fy hun, gwn ei bod yn cymryd pentref yn wir—pob Aelod unigol, ond y tîm gweinyddol cyfan hefyd—i greu adroddiad fel hwn yn ogystal.

Mae'r adroddiad hwn yn edrych yn benodol ar y rhwystrau i weithredu'r Ddeddf, fel y cyfryw, mewn modd amserol, a pherthnasol hefyd. Dyma'r tro cyntaf y cynhaliwyd adolygiad cynhwysfawr o'r gwaith a wnaed o dan y Ddeddf gan y gwahanol gyrff sy'n gyfrifol am ei gweithredu. Ond mae'n codi nifer o faterion. Mae'n amlwg fod diffyg ymwybyddiaeth ymhlith y cyhoedd o'r Ddeddf a'r newid sydd wedi digwydd tuag at ddatblygu cynaliadwy wrth lywodraethu a darparu gwasanaethau cyhoeddus yma yng Nghymru. Daw'r adroddiad i'r casgliad nad yw cyrff cyhoeddus wedi gwneud digon i godi ymwybyddiaeth a chynyddu dealltwriaeth ymhlith defnyddwyr eu gwasanaethau. Nid ydynt wedi gwneud digon i newid diwylliant eu sefydliadau eu hunain i gydweddu ag egwyddorion y Ddeddf ac nid ydynt wedi manteisio'n llawn eto ar arbenigedd a gallu y trydydd sector a'r sector preifat i gefnogi eu gwaith o dan y Ddeddf.

Ni allwn edrych ar fater gweithredu heb archwilio digonolrwydd y cyllid. Nododd Archwilydd Cyffredinol Cymru dri phrif fater sy'n creu rhwystrau allweddol i sefydliadau, a soniodd y rhan fwyaf o'r tystion am o leiaf un ohonynt wrth roi tystiolaeth. Maent yn cynnwys natur fyrdymor rhai o'r ffrydiau cyllid, sy'n rhwystro gallu cyrff cyhoeddus i gynllunio'n effeithiol ar gyfer y tymor hir; diffyg hyblygrwydd ynglŷn â'r modd y gellir gwario rhai rhannau o gyllid grant, a'r ffaith nad yw cyrff cyhoeddus yn cael gwybod am argaeledd cyllid tan yn nes ymlaen yn y flwyddyn ariannol. Caiff cyfran sylweddol o'r cyllid y mae cyrff cyhoeddus yn ei gael gan Lywodraeth Cymru ei bennu a'i ddyfarnu'n flynyddol ac mae cwynion wedi bod ers tro fod y cylchoedd cyllido byrdymor hyn yn peri rhwystrau gwirioneddol i weithredu. Mae'r adroddiad yn cydymdeimlo â'r galwadau gan gyrff cyhoeddus am gylchoedd cyllido mwy hirdymor ac yn gwneud y pwynt fod deddfwriaeth sy'n ei gwneud yn ofynnol i gyrff cyhoeddus gynllunio ar gyfer cenedlaethau'r dyfodol yn anoddach i'w gweithredu'n briodol os na chaiff cyllidebau eu gwarantu am fwy na blwyddyn ar y tro.

Mae comisiynydd cenedlaethau'r dyfodol yn ganolog i'r gwaith o sicrhau bod datblygu cynaliadwy yn elfen hollbwysig o wasanaethau cyhoeddus. Yr adborth gan gyrff cyhoeddus a rhanddeiliaid ehangach oedd bod proffil cyhoeddus y comisiynydd yn gadarnhaol a bod ei swyddfa'n gwneud gwaith rhagorol yn hyrwyddo a chodi ymwybyddiaeth o'r Ddeddf, sy'n wych ei glywed. Fodd bynnag, mynegwyd rhai pryderon gan gyrff cyhoeddus ynglŷn â'r diffyg cymorth ymarferol a gawsant, hyd yr adroddiadau a gynhyrchwyd a'r angen i ailffocysu gwaith swyddfa'r comisiynydd i'w cefnogi'n fwy effeithiol yn eu gwaith. Mae'r adroddiad yn argymell y dylai comisiynydd cenedlaethau'r dyfodol a chyrff cyhoeddus Cymru weithio'n agos gyda'i gilydd i ddatblygu perthynas adeiladol er mwyn sicrhau bod y cydweithredu rhyngddynt yn cael cymaint o effaith ag sy'n bosibl.

Ddirprwy Lywydd, mae'n dda gweld bod yr argymhellion a wnaed i Lywodraeth Cymru yn yr adroddiad hwn wedi'u derbyn neu eu derbyn mewn egwyddor, ond gŵyr pob un ohonom, a gŵyr y cyhoedd, mai gweithredu sy'n bwysig, ac mae'n rhaid i Lywodraeth Cymru wneud mwy na siarad am gefnogi'n unig drwy dderbyn yr argymhellion mewn egwyddor, a sicrhau bod yr argymhellion hyn yn cael eu cyflawni go iawn. Credaf fod yr adroddiad hwn heddiw'n dangos bod y Senedd yn benderfynol o gael gwared ar rwystrau rhag gweithredu'r Ddeddf ac o annog y newidiadau strwythurol a chodi ymwybyddiaeth yn y pen draw, sy'n hanfodol er mwyn ei gwireddu. Diolch yn fawr iawn.