Rwy'n falch iawn heddiw o siarad fel llefarydd y Ceidwadwyr dros lywodraeth leol, a diolch ichi, Gweinidog, am eich cyflwyniad i'r rheoliadau a amlinellir yma heddiw. Yn gyntaf, hoffwn siarad am eitem 9, Rheoliadau Cyd-bwyllgorau Corfforaethol (Cyffredinol) (Rhif 2) (Cymru) 2021. Fel y gŵyr cyd-Aelodau, mae'r rheoliadau hyn yn gysylltiedig â sefydlu'r cyd-bwyllgorau corfforaethol yng Nghymru drwy reoliad o dan Ran 5 o Ddeddf Llywodraeth Leol ac Etholiadau (Cymru) 2021, nad yw'n swnio'n arbennig o gyffrous, ond rwy'n eich sicrhau ei fod yn gyffrous iawn.

Mae gan lawer o gynghorwyr ac arweinwyr cynghorau ledled Cymru bryderon enfawr ynghylch natur ddemocrataidd cyd-bwyllgorau corfforaethol. Mae cynghorau a chynghorwyr, wrth gwrs, yn cael eu hethol yn ddemocrataidd i wneud penderfyniadau a chynrychioli eu cymunedau, ac eto mae cyflwyno cyd-bwyllgorau corfforaethol yn debygol o gymryd pwerau oddi wrth y rhai sy'n cael eu hethol yn ddemocrataidd i wneud y penderfyniadau. Hoffwn ein hatgoffa i gyd yma heddiw fod datganoli, wrth gwrs, wedi'i gyflwyno i ddod â phŵer mor agos at y bobl â phosibl, ac nid wyf yn credu y bydd cyd-bwyllgorau corfforaethol yn cefnogi hyn o gwbl.

Mae'n amlwg i mi mai nod Llywodraeth Cymru gyda'r cyd-bwyllgorau corfforaethol hyn yw tynnu grym oddi wrth y rhai a etholwyd yn ddemocrataidd i wneud y penderfyniadau hynny. Yn ogystal â'r pryderon hynny, fel yr amlinellodd y Gweinidog, mae rhai manylion yn y rheoliadau yma heddiw, ond mae rhai materion perthnasol nad ydyn nhw yn cael sylw neu nad ydyn nhw'n cael eu nodi'n briodol. Yn gyntaf oll, staffio. Yn ail, cost hyn i gyd, ei ariannu. Faint bydd yn ei gostio i'r trethdalwr, yn enwedig gan y bydd yn rhaid cyflogi prif weithredwyr a bydd yn rhaid cyflogi prif swyddogion cyllid, ymhlith archwilwyr eraill ac ati, ac ati? Yn drydydd, y gynrychiolaeth—sut y caiff ei gynrychioli'n deg gan gynghorau unigol a sut y caiff hynny ei ddosbarthu ar draws y cyd-bwyllgorau corfforaethol hynny.

Llywydd, nid yn aml y dyfynnaf o faniffesto Plaid Cymru. Nid yn aml ychwaith yr wyf yn cefnogi'r hyn y maen nhw'n ei gynnig. Serch hynny, hoffwn fanteisio ar y cyfle i ddyfynnu'n uniongyrchol o'r maniffesto o ychydig fisoedd yn ôl, ym mis Mai, sy'n dweud;

'dylai dyfodol llywodraethu Cymru barhau i gynnwys haenau lleol, rhanbarthol a chenedlaethol wrth wneud penderfyniadau ac y dylid gweithredu ar y lefelau cywir'— popeth yn dda hyd yn hyn, wrth gwrs—

'a gydag atebolrwydd democrataidd clir i’r bobl. I’r perwyl hwn, byddwn ni’n diddymu pedwar rhanbarth cynllunio Llafur a’u Cyd-bwyllgorau Corfforaethol annemocrataidd'.

Felly, yng ngoleuni hyn, Llywydd, byddwn yn rhyfeddu pe bawn i'n clywed heddiw y byddai Plaid Cymru yn cefnogi'r cynigion yma ger ein bron heddiw. Maen nhw wedi gwneud gwaith rhagorol ac wedi bod yn arwrol yn eu gwrthwynebiad i gyd-bwyllgorau corfforaethol, ac rwy'n siŵr y byddai arweinwyr Gwynedd, Ynys Môn, Ceredigion a sir Gaerfyrddin hefyd yn synnu clywed unrhyw wrthwynebiad, neu unrhyw gefnogaeth, y dylwn i ddweud i'r CBCau yma heddiw. [Torri ar draws.] Ni wnaethant ddim mewn gwirionedd. Gwiriwch y pleidleisiau gyda CLlLC. Ni allwn daflu democratiaeth leol a phwerau'r cyngor o dan y bws, hyd yn oed gyda'r cytundeb cydweithredu sydd ar waith, ac rwy'n falch ein bod ni fel Ceidwadwyr yn sefyll dros gynghorau a chynghorwyr a etholwyd yn ddemocrataidd.

Wrth symud ymlaen, rwy'n llawn optimistiaeth, Llywydd, ond nid wyf yn naïf ar yr un pryd. Sylwaf fod eitem 9 yn debygol o gael cefnogaeth fwyafrifol yma heddiw, ac, fel y cyfryw, ni fyddwn yn gwrthwynebu eitemau 10 i 17, oherwydd mae'n iawn, pan fydd CBCau ar waith, eu bod yn glynu wrth reoliadau priodol, fel yr amlinellodd y Gweinidog, fel y gallant weithredu'n briodol o fewn y rheoliadau hynny. Felly, i gloi, Llywydd, byddwn yn annog pob Aelod i barchu pwerau i gynghorau lleol a phleidleisio yn erbyn eitem 9, sy'n cyflwyno'r cyd-bwyllgorau corfforaethol hyn ymhellach. Diolch yn fawr iawn.