Gadewch inni edrych ar nodweddion allweddol y Ddeddf: sefydlu comisiynydd cenedlaethau'r dyfodol annibynnol i Gymru, pwerus o annibynnol a llais mor gryf, gan ddangos yr arweiniad roedd y Ddeddf honno ei angen gan ein comisiynydd cenedlaethau'r dyfodol i'n symud ymlaen i flynyddoedd cyntaf y Ddeddf, gyda'r dasg benodol o hyrwyddo'r egwyddor datblygu cynaliadwy a gweithredu fel gwarcheidwad gallu cenedlaethau'r dyfodol i ddiwallu eu hanghenion. Mae'r comisiynydd a'i thîm wedi arwain y neges i ledaenu'r dull Cymreig ar draws y byd, ac wedi cefnogi a chynghori cyrff yng Nghymru ar sut i weithio mewn ffordd gynaliadwy. Un o fentrau'r comisiynydd, y maent wedi bod yn falch iawn o ymgysylltu â hi, yw datblygu Academi Arweinyddiaeth Cenedlaethau'r Dyfodol. Mae honno'n cefnogi ein hystod amrywiol o bobl ifanc i ddatblygu eu harweinyddiaeth ar agenda llesiant cenedlaethau'r dyfodol. Rwy'n gwybod bod pob un o'r 35 aelod o'r garfan newydd wedi cyfarfod fis diwethaf. Byddant yn arwydd o newid, nid yn unig mewn perthynas â Llywodraeth, y sector cyhoeddus, y sector busnes a'r sector cymunedol—daethant o'r mannau hynny, ac mae aelodau o wasanaeth sifil Llywodraeth Cymru yn rhan o hynny.

Mae diwylliant hefyd yn un o nodweddion neilltuol y dull Cymreig. Cafwyd teimlad cryf fod angen inni sicrhau mai llesiant diwylliannol oedd pedwaredd nodwedd ddiffiniol datblygu cynaliadwy, ochr yn ochr â'r economi, yr amgylchedd a chymdeithas. Wrth edrych i'r dyfodol, mae ein cytundeb cydweithio'n cynnwys ymrwymiad i ddatblygu strategaeth ddiwylliant newydd a sicrhau bod pob adran o'r Llywodraeth yn gweithio'n strategol tuag at y chweched nod llesiant: Cymru â diwylliant bywiog lle mae'r Gymraeg yn ffynnu.

Credaf fod y ffordd o weithio drwy gynnwys ac ymgysylltu â dinasyddion yn arbennig o neilltuol. Mae'n ceisio trawsnewid y ffordd y mae cyrff cyhoeddus yn cynnwys pobl yn y penderfyniadau sy'n effeithio arnynt, ac mae rôl dinasyddion yn llunio dyfodol Cymru yn hanfodol os ydym am gyflawni'r nodau llesiant. Felly, mae'r Ddeddf yn ei gwneud yn ofynnol i gyrff cyhoeddus sicrhau bod pobl yn ganolog i'r ffordd y maent yn gweithio. Nid yw cyrff cyhoeddus i gyd wedi arfer â—. Nid oes gan bob un ohonynt draddodiad a dealltwriaeth o sut y mae hynny'n digwydd, ond mae wedi bod yn gwneud gwahaniaeth—y dull hwnnw.

Ac rwyf eisiau sôn am y cynllun gweithredu cydraddoldeb hiliol ar gyfer Cymru wrth-hiliol, a luniwyd ar y cyd â chymunedau duon, Asiaidd a lleiafrifol ethnig. Mae'n seiliedig ar y gydnabyddiaeth o'r angen am newid sylfaenol, yn adlewyrchu ein hymrwymiad i wrando ar ein pobl, ein cymunedau a'n rhwydweithiau lleiafrifol ethnig, ac i gymryd camau i wneud newidiadau mewn ffyrdd sy'n ddiriaethol i'w cymunedau, yn seiliedig ar eu profiadau bywyd, hwy'n dod i Lywodraeth Cymru, i fentora'r gweision sifil, ac ariannu grwpiau mewn cymunedau i ddylanwadu ar y cynllun. Ond rwy'n cytuno â'r teimladau sy'n sail i safbwyntiau'r Aelod ynglŷn â chynnwys dinasyddion yn y penderfyniadau sy'n effeithio arnynt. Mae'n amlwg iawn fod yn rhaid i hynny ymwneud ag amrywiaeth Cymru—un o greiddiau'r egwyddor datblygu cynaliadwy.

Nawr, symudwn ymlaen at graidd eich dadl heddiw ynglŷn â'r ffaith nad yw'r Ddeddf—y pwyntiau roeddech eisiau eu codi yn y ddadl hon—rhoi hawliau unigol i ddinasyddion. Ni chafodd ei llunio i wneud hyn, ac rydym yn rhybuddio yn erbyn gosod disgwyliadau ar y Ddeddf na chafodd ei llunio i'w cyflawni. Ond rydym yn gallu ac mae'n rhaid inni gael y ddadl ynglŷn ag a oes angen i'r Ddeddf newid, a byddaf yn gweithio gyda'r Pwyllgor Cydraddoldeb a Chyfiawnder Cymdeithasol a'r Aelodau ar faterion sy'n ymwneud ag unrhyw adolygiad ôl-ddeddfwriaethol. Rwy'n siŵr mai dyna roeddech eisiau ei glywed heno.

Mae'n rhaid inni gydnabod, mewn perthynas â'r mathau hynny o benderfyniadau unigol fel y'u gelwir—nid wyf am drafod pob un o'r rhai rydych wedi'u codi—nad yw dyletswydd corff cyhoeddus i weithredu'n unol â'r egwyddor datblygu cynaliadwy yn pennu'r penderfyniad y mae'n rhaid iddynt ei wneud mewn unrhyw sefyllfa benodol. Ni chafodd y Ddeddf ei chynllunio i ddarparu'r atebion cywir. Nid yw'n dileu'r penderfyniadau anodd y mae'n rhaid i gyrff cyhoeddus eu gwneud, ond mae'n nodi ffactorau y mae'n rhaid iddynt eu hystyried yn gydwybodol cyn gwneud penderfyniad y mae'r ddyletswydd llesiant yn berthnasol iddo, a thynnodd Mabon sylw mewn gwirionedd, fel cynghorydd awdurdod lleol, at sut y cafodd ei hystyried mewn perthynas â phenderfyniadau anodd a oedd yn cael eu gwneud.

Gallaf roi llawer o enghreifftiau i chi o sut rydym yn teimlo bod y Ddeddf yn parhau i fod yn gyfredol, yn berthnasol i Gymru yn awr ac yn y dyfodol, ac rwy'n gobeithio mai dyna rydych chi'n ei deimlo, oherwydd mae'n arf mor bwerus.

Yr wythnos nesaf, byddaf yn gwneud datganiad ar y cerrig milltir cenedlaethol a'r diweddariad o'r dangosyddion cenedlaethol—byddwn yn ei gyflwyno yr wythnos nesaf—yn rhoi esboniad pellach o'r hyn y mae'r nodau llesiant yn ei olygu'n ymarferol, yn diweddaru ein dangosyddion hefyd, ac yn edrych yn arbennig ar y materion hynny sy'n allweddol o ran sut y gall y Ddeddf gadw i fyny â Chymru heddiw.

Credaf ei bod hefyd yn bwysig ein bod yn cydnabod bod adroddiad cenedlaethau'r dyfodol a'r dystiolaeth a gyflwynwyd i'r Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus yn dangos bod y Ddeddf yn newid sgyrsiau a'r ffyrdd y mae cyrff cyhoeddus yn gweithio, a dywedodd y comisiynydd fod y Ddeddf yn creu arloesedd rhagorol ac mae'n sylwi ar newid cynyddol, gyda phobl yn mentro cyflawni'n wahanol—Iechyd Cyhoeddus Cymru, ein hyb cynaliadwyedd iechyd; Rhondda Cynon Taf, platfform i gymryd rhan mewn gwybodaeth am newid hinsawdd; Rhwydwaith Cydgynhyrchu Cymru; Gwasanaeth Tân ac Achub De Cymru, Cyfoeth Naturiol Cymru, gan edrych ar gydweithio ac integreiddio; ac Amgueddfa Cymru, gan edrych ar amcan llesiant ar ddatblygu sgiliau ar gyfer cyflogi pobl ifanc. Gallaf fynd ymlaen, ond gallaf weld bod ein hamser ar ben, Lywydd.

Felly, i gloi, hoffwn ddweud bod ein cytundeb cydweithio yn rhoi cyfleoedd i ni, onid yw, yn enwedig, fel rydych wedi'i ddweud, mewn perthynas â'r argyfyngau hinsawdd a natur, y bygythiadau mwyaf sy'n wynebu ein byd, ond gallwn gydweithio i fynd i'r afael â'r argyfyngau hyn. Rydym yn cymryd y camau beiddgar hynny tuag at Gymru sero net ac yn mynd i'r afael â cholli natur, gwella amrywiaeth a phlannu mwy o goed, a bydd ein maes polisi a rennir ar wasanaethau cyhoeddus cynaliadwy yn ein helpu i ddeall anghenion gwasanaethau cyhoeddus Cymru yn y dyfodol. Felly, mae'r ymrwymiadau hyn yn adeiladu ar ein gwerthoedd cyffredin o undod cymdeithasol, planed gynaliadwy a democratiaeth fywiog. Felly, lle rydym yn symud ymlaen, mae'n rhaid iddo fod ar sail cryfder ein cred yn y Ddeddf hon, cred ynddi hi ac yn y ffordd y caiff ei chyflawni. Rydym ar gychwyn taith—roeddwn yn ymwybodol iawn o'r geiriau yn y llyfr bach hwn, y byddwch chi, rwy'n siŵr, yn gwybod amdano, 'Futuregen: Lessons from a small country', a gyd-ysgrifennwyd gan Jane Davidson, a'n helpodd ar y cychwyn fel cyn Weinidog, am gydnabyddiaeth Ysgrifennydd Cyffredinol Cynorthwyol y Cenhedloedd Unedig:

'Yr hyn y mae Cymru yn ei wneud heddiw, bydd y byd yn ei wneud yfory.'

Felly, gadewch inni fod yn falch o'r Ddeddf, a gadewch inni wneud iddi weithio. Diolch yn fawr.