9. Pa gamau y mae Llywodraeth Cymru'n eu cymryd i sicrhau bod adeiladwyr yn cwblhau ystadau tai i safon foddhaol? OQ57327

Mae adeiladwyr yn gyfrifol am sicrhau bod cartrefi newydd yn cydymffurfio â'r rheoliadau adeiladu. Bydd y Bil Diogelwch Adeiladau yn nodi cyfrifoldebau clir dros gydymffurfio ac yn darparu ffordd o wneud iawn pan fo pethau'n mynd o chwith.

Diolch, Weinidog. Mae wedi dod i'r amlwg i mi nad oes mesurau digonol mewn lle i fynd i'r afael â'r broblem enfawr sy'n bodoli wrth i rai adeiladwyr fethu â chwblhau ystadau tai i safon foddhaol. Mae nifer o achosion ble mae rhywun yn prynu tŷ dan yr argraff gamarweiniol y bydd isadeiledd fel lonydd, palmentydd, goleuadau stryd ac yn y blaen yn cael eu cwblhau unwaith y bydd yr holl dai yn yr ystad yn cael eu gwerthu cyn cael eu gadael ar ôl i fyw mewn amodau byw peryglus am flynyddoedd os nad am byth. Mae awdurdodau lleol yn dweud nad oes ganddyn nhw'r grymoedd i weithredu ar hyn, tra bod Llywodraeth Cymru yn honni mai mater i'r awdurdodau cynllunio lleol ydyw, ac mae'r anghyfiawnder hwn hyd yn oed yn waeth mewn achosion ble mae rheolaeth dros adeiladu wedi ei allanoli i gwmnïau preifat. Yn yr achosion hyn, nid yw'r awdurdodau cynllunio lleol yn gwneud unrhyw waith ymchwilio na gorfodi pan fo gwaith diffygiol clir. Felly, a wnaiff Llywodraeth Cymru gynnal ymchwiliad i mewn i hyn er mwyn sicrhau nad oes unrhyw un yn gorfod byw mewn amodau anniogel? Diolch.

Diolch, dyna gymysgedd o un neu ddau o bethau. Mae fy nghyd-Aelod, Hefin David, wedi bod yn sôn ers cryn dipyn o amser am gysylltu ystadau a'r taliadau rheoli ystadau sydd weithiau'n cael eu gadael gyda pherchnogion cartrefi yn sgil hynny. Mae hon yn parhau i fod yn broblem wirioneddol, oherwydd mae'n rhywbeth a negodwyd rhwng y datblygwr a'r awdurdod lleol, naill ai drwy gytundeb priffyrdd, adran—rwy'n anghofio; 328, rwy'n credu, ond peidiwch â'm dyfynnu—un o adrannau Deddf Priffyrdd 1980 sy'n cysylltu'r briffordd, neu'n wir, cytundeb cynllunio adran 106, sy'n rhoi rhwymedigaethau ar y datblygwyr. Yna, mae awdurdodau lleol yn aml yn mabwysiadu'r ffyrdd hynny ac yn cymryd rheolaeth drostynt fel rhan o'u rhwydwaith statudol, ond nid oes rhaid iddynt wneud hynny, ac mae'n fater o negodi rhwng yr awdurdod lleol a'r datblygwr ynghylch pa gysylltiad, os o gwbl, a wneir i'r ystâd honno.

Rydym eisoes wedi cynnal nifer o grwpiau gorchwyl a gorffen ar ffyrdd heb eu mabwysiadu ac ystadau heb eu cwblhau, ac rydym wedi cael golwg ar rai o ganlyniadau'r rheini. Maent yn hynod gymhleth. Mae ffyrdd heb eu mabwysiadu o bob siâp a maint ledled Cymru. Mae llawer o berchnogion tai yn byw ar ffordd heb ei mabwysiadu. Dylwn ddatgan buddiant, Ddirprwy Lywydd, a dweud fy mod yn byw ar un fy hun ac yn hapus iawn i wneud hynny. Nid wyf eisiau i'r ffordd gael ei mabwysiadu gan neb ac nid yw'n achosi problem. Mae deiliaid tai eraill yn byw ar ffyrdd ac ystadau heb eu mabwysiadu lle mae'n rhaid iddynt dalu ffi reoli am hynny ac mae yna delerau ac amodau didostur iawn pan fyddant yn prynu'r tai hynny ar gyfer yr hyn sy'n digwydd os nad ydych yn talu'r ffioedd. Fel y dywedais, mae Hefin David wedi tynnu fy sylw at hyn droeon.

Rydym yn gweithio'n galed iawn fel rhan o'n Bil Diogelwch Adeiladau i roi cyfres o rwymedigaethau penodol iawn ar adeiladwyr, datblygwyr a chwmnïau rheoli ar gyfer pwy fydd yn gyfrifol am beth wrth fwrw ymlaen. Nid yw hynny'n datrys y broblem ar hyn o bryd. Rydym wedi bod yn gweithio'n galed iawn gydag awdurdodau lleol i sicrhau eu bod yn negodi'r 106 o gytundebau fel bod y cyfrifoldeb yn trosglwyddo a bod y datblygwr yn rhoi'r math cywir o'r hyn a elwir yn swm gohiriedig i'r gronfa i dalu am waith cynnal a chadw parhaus, ond nid oes amheuaeth ei bod yn broblem, ac mae'n un barhaus. Rydym yn gweithio'n galed iawn, ac rwy'n hapus iawn i drafod y problemau gyda hyn gydag unrhyw Aelod. Fel y dywedais, rwyf wedi eu trafod droeon gyda Hefin David. Rydym yn gweithio'n galed iawn gyda Llywodraeth y DU ar hyn o bryd ar y Bil diwygio cyfraith lesddaliad, ond mae'r tai hyn yn y canol rhyngddynt, felly maent yn dai rhydd-ddaliad, ond mae ganddynt ddarpariaethau tebyg i dai lesddaliad bron o ran rheolaeth yr ystâd. Felly, rydym yn gobeithio y bydd hynny'n rhan o'r diwygiadau a gyflwynwn; os nad ydyw, byddwn yn deddfu yma yng Nghymru i wneud hynny.

Diolch i'r Gweinidog ac i'r Dirprwy Weinidog.