Rwy'n cynnig gwelliannau 1, 2 a 3. Fel y dywed ein gwelliant 1, mae gan bob person hawl i gyflenwad bwyd maethlon a digonol. Bob dydd, mae pobl yng Nghymru yn mynd yn llwglyd am eu bod mewn argyfwng. Mae llawer o resymau dros hyn, gan gynnwys incwm isel, dyled, mynediad at fudd-daliadau, camddefnyddio sylweddau ac iechyd meddwl.

Fel y mae rhwydwaith banciau bwyd Ymddiriedolaeth Trussell yn datgan, yn aml ni fydd sefydliadau statudol yn gallu ymateb yn ddigon cyflym i'r anghenion hyn, ac eto gall argyfwng tymor byr waethygu'n hawdd i fod yn broblemau hirdymor anodd a chostus fel colli tai neu weithgaredd troseddol. Ar ôl cael gwybod am broblem newyn cudd gan fam leol, lansiodd sylfaenwyr yr ymddiriedolaeth, Paddy a Carol Henderson, fanc bwyd cyntaf Ymddiriedolaeth Trussell o'u sied yn yr ardd yn 2000. Aethant ymlaen i ddatblygu'r egwyddorion sy'n dal i fod yn gadarn heddiw: dylai'r holl fwyd fod wedi'i roi, a dylai gwirfoddolwyr fod â hawl i weinyddu'r bwyd a darparu cymorth emosiynol anfeirniadol. Lansiwyd y banc bwyd cysylltiedig cyntaf yng Nghaerloyw yn 2004.

Pan gyfarfûm ag Ymddiriedolaeth Trussell am y tro cyntaf, ymhell dros ddegawd yn ôl, roeddent yn dweud wrthyf mai eu nod oedd agor banciau bwyd newydd ym mhob tref yn y DU. Mynychais agoriad banc bwyd sir y Fflint yn yr Wyddgrug, banc bwyd cyntaf Ymddiriedolaeth Trussell yng Nghymru, bron i ddegawd yn ôl. Yn 2014, lansiodd Ymddiriedolaeth Trussell raglen newydd hanfodol, More Than Food, sy'n dod â gwasanaethau cymorth eraill i mewn i fanciau bwyd, gan weithio mewn partneriaeth ag elusennau a gwasanaethau eraill i gynnig cyngor ar fudd-daliadau, tai, cyllidebu, a chyngor cyfreithiol hyd yn oed. Ochr yn ochr ag Ymddiriedolaeth Trussell, mae'r Rhwydwaith Cymorth Bwyd Annibynnol yn cynnwys dros 500 o fanciau bwyd annibynnol y DU, sydd wedi ymrwymo i ddyfodol lle mae bwyd da yn hygyrch i bawb. Gan ddod â'r sectorau elusennol, cyhoeddus a busnes ynghyd â chymunedau, mae banciau bwyd yn cynnig ateb cydgynhyrchiol i broblem barhaus.

Ymhen pum mis, bydd Llafur wedi bod yn rhedeg Cymru ers chwarter canrif. Nododd adroddiad Joseph Rowntree ar dlodi yn y DU a gyhoeddwyd ym mis Rhagfyr 2018 mai Cymru yw'r wlad sydd â'r gyfradd tlodi uchaf o bedair gwlad y DU a hynny'n gyson dros yr 20 mlynedd diwethaf. Fis Tachwedd diwethaf, nododd adroddiad 'Tlodi yng Nghymru' Sefydliad Joseph Rowntree fod

'cyflogau Cymru'n is i bobl ym mhob sector o'u cymharu gyda gweddill y DU' a

'Hyd yn oed cyn y coronafeirws, roedd bron i chwarter y bobl yng Nghymru yn byw mewn tlodi.'

Canfu ymchwil a wnaed ar ran cynghrair Dileu Tlodi Plant y DU ym mis Mai mai Cymru sydd â'r gyfradd tlodi plant waethaf o holl wledydd y DU. Mae Llywodraethau Llafur olynol yng Nghymru wedi methu cau'r bwlch rhwng y rhannau cyfoethocaf a thlotaf o Gymru a rhwng Cymru a gweddill y DU, er iddynt wario biliynau a roddwyd iddynt i fynd i'r afael â hyn ar raglenni o'r brig i lawr na lwyddodd i wneud hynny. Pe baent wedi gwneud hynny, wrth gwrs, byddent wedi anghymhwyso eu hunain rhag cael cyllid pellach.

Yn 2014, ar ôl cyfarfod arall gydag Ymddiriedolaeth Trussell, dywedais yma fod yr ymddiriedolaeth wedi dweud wrthyf

'fod banciau bwyd yn fynegiant o rywbeth sydd wedi bod yn digwydd yn yr eglwysi erioed, sef bwydo’r newynog.'

Ond mae tlodi bwyd wedi bod gyda ni erioed. Roedd yn ei gwneud yn ofynnol i bob un ohonom weithio gyda'n gilydd, gan anghofio unrhyw wahaniaethau gwleidyddol a allai fod gennym, i ganolbwyntio ar y rhai mewn angen. Roeddent yn dweud wrthyf y byddent yn rhoi'r neges hon i bob plaid a phob asiant. Fe addawais eu cefnogi a dywedais wrth y Gweinidog ar y pryd, 'Rwy'n eich annog chi i wneud yr un peth.'

Mae mesurau Llywodraeth y DU, wrth gwrs, yn cynnwys cynyddu'r cyflog byw, gwario dros £111 biliwn ar gymorth lles i bobl oedran gweithio yn y flwyddyn ariannol hon a chyflawni ei chynllun swyddi, gan gynnwys y rhaglen Kickstart sy'n anelu at greu swyddi llawnamser i leihau'r risg o dlodi. Mae ein gwelliant 3 yn galw ar Lywodraeth Cymru i weithio gyda Llywodraeth y DU i gyflawni hyn yng Nghymru. Yn ogystal, mae Ymchwil ac Arloesi yn y DU, a noddir gan Adran Busnes, Ynni a Strategaeth Ddiwydiannol y DU, wedi comisiynu prosiect ymchwil ar gydgynhyrchu systemau bwyd iach a chynaliadwy ar gyfer cymunedau difreintiedig, dan arweiniad Prifysgol Reading. Gan gydweithio â chymunedau difreintiedig, bydd hyn yn sefydlu dulliau effeithiol o gyd-greu polisïau, cynhyrchion a chadwyni cyflenwi y gellir eu gweithredu ledled gwledydd y DU. O ganlyniad, bydd gan bob dinesydd botensial i wneud penderfyniadau am eu bwyd a bydd ganddynt fynediad at ddeiet sy'n fforddiadwy, yn ddeniadol, yn iach ac yn amgylcheddol gynaliadwy. Felly, rydym yn galw ar Lywodraeth Cymru i sicrhau bod yr hawl i fwyd yn rhan annatod o ddulliau trawslywodraethol o fynd i'r afael â thlodi. Diolch.