Diolch. Lywydd, roedd Llywodraeth Cymru a Llywodraeth yr Alban yn dymuno ystwytho'u cyhyrau datganoli a gwneud eu penderfyniadau eu hunain mewn perthynas â'r pandemig hwn, felly dylai Llywodraeth Cymru fod yn barod i sefyll dros ei hegwyddorion a bod yn agored a derbyn craffu priodol ar y penderfyniadau hyn. Boed y penderfyniadau a wnaethant yn gywir neu'n anghywir, penderfyniadau'r Prif Weinidog hwn a Llywodraeth Cymru oeddent.

Bydd pob Aelod yn y Siambr hon wedi cael e-byst dirifedi yn nodi enghreifftiau o sut y mae penderfyniadau a wnaed gan y Llywodraeth hon yng Nghymru wedi effeithio ar fywydau eu hetholwyr a'u hanwyliaid, ond nid wyf am roi'r enghreifftiau hynny yn awr, gan nad ydym yn dadlau yma heddiw a oedd y penderfyniadau hynny'n gywir ai peidio. Yn syml iawn, rydym yn nodi wrth Lywodraeth Cymru fod cynnal ymchwiliad sy'n benodol i Gymru i'r penderfyniadau tyngedfennol a wnaethant nid yn unig yn angenrheidiol, ond mai dyna'r peth iawn i wneud. Mae peidio â dymuno cael ymchwiliad penodol i Gymru yn edrych fel pe bai gennych rywbeth i'w guddio, ac a dweud y gwir, mae'n sarhad ar y teuluoedd yng Nghymru sy'n chwilio am atebion. Mae'r Prif Weinidog a'r Llywodraeth yn gwneud anghyfiawnder drwy wrthod rhoi'r atebion hynny i bobl. Roedd Llywodraeth Cymru eisiau bod yn wahanol; cawsant gyfle i fod yn wahanol. Dylai'r Llywodraeth hon felly gynnal ei hymchwiliad cyhoeddus ei hun i'r modd yr ymdriniwyd â phandemig COVID-19 yng Nghymru.

Nid ydym yn galw am ymchwiliad i Gymru heb reswm; gwnawn hynny am mai dyna'r peth iawn i'w wneud. Mae angen ateb cwestiynau ynghylch y canlyniadau a ddeilliodd o weithredoedd Llywodraeth Cymru a chanfod pam mai yng Nghymru y gwelwyd y gyfradd farwolaethau COVID uchaf yn y DU. Mae'n ymwneud â'r ffordd y mae'r Llywodraeth hon yng Nghymru yn edrych ar wleidyddiaeth Cymru a'r Senedd hon mewn gwirionedd. A ydynt yn parchu'r sefydliad fel y maent yn ei honni, neu a ydynt yn credu bod y Senedd hon mor amherthnasol fel nad oes angen craffu arni'n drylwyr ac yn briodol? Ni allwn ddysgu o'r pandemig hwn oni bai ein bod yn craffu ar y penderfyniadau a wnaed gan y Llywodraeth hon. Nid ydym yn dysgu unrhyw beth o gladdu'r penderfyniadau hynny mewn ymchwiliad ar gyfer y DU gyfan.

Gwnaeth Llywodraeth Cymru benderfyniadau anodd ac ni fydd unrhyw un yn dadlau ynghylch pa mor anodd oedd rhai o'r penderfyniadau hynny. Ond hefyd, gellid dadlau bod Llywodraeth Cymru wedi gwneud penderfyniadau er mwyn bod yn wahanol i Lywodraeth y DU a dim mwy na hynny, gan chwarae gwleidyddiaeth bleidiol gyda'n bywydau. Mae'n hen bryd i Lywodraeth Cymru roi'r gorau i chwarae gwleidyddiaeth bleidiol, Lywydd, i ysgrifennu llythyrau amrywiol at Rif 10, a chyhoeddi'r hyn y dylent fod wedi'i wneud fisoedd yn ôl—y byddant yn cynnal ymchwiliad sy'n benodol i Gymru. Mae angen atebion ar Gymru. Diolch.