1. Pa asesiad y mae'r Prif Weinidog wedi'i wneud o gapasiti ysbytai yn Nwyrain De Cymru? OQ57425

Llywydd, diolch i'r Aelod am y cwestiwn cyntaf yna. Mae absenoldebau staff, ynghyd â phwysau'r gaeaf a chynnydd mewn achosion o COVID, wedi arwain at heriau sylweddol i fyrddau iechyd ledled Cymru. Mae gan bob bwrdd iechyd, gan gynnwys y rhai yn y de-ddwyrain, gynlluniau ar waith i gynyddu capasiti o ran lle a chysoni'r adnoddau dynol sydd ar gael â'r anghenion clinigol mwyaf brys.

Diolch, Prif Weinidog. Fel y dywedoch chi, mae ysbytai dan straen aruthrol oherwydd yr amrywiolyn omicron o COVID-19. Mae Dr Phil Banfield, cadeirydd pwyllgor ymgynghorwyr Cymru Cymdeithas Feddygol Prydain, wedi disgrifio sut mae meddygon yn ofidus iawn ynghylch eu hanallu i asesu cleifion mewn adrannau achosion brys, ac y gallai nifer y bobl sy'n cael yr amrywiolyn hwn olygu y gallai hyd yn oed nifer fach ohonyn nhw sy'n cael eu derbyn i'r ysbyty wthio'r GIG yng Nghymru dros y dibyn. Ac mae hynny'n cyd-fynd â'r hyn y mae ymgynghorydd uned therapi dwys o fwrdd iechyd Aneurin Bevan wedi'i ddweud ar y cyfryngau cymdeithasol am y niferoedd mawr o gleifion COVID, a sut mae hyn, ynghyd â phrinder staff, yn effeithio ar allu'r GIG i gynnal llawdriniaethau arferol, gwasanaethau cleifion allanol a diagnosteg.

Yr wythnos diwethaf, canfu arolwg o aelodau BMA Cymru fod un o bob pump o feddygon yng Nghymru wedi gorfod hunanynysu o'r gwaith oherwydd COVID yn ystod y pythefnos diwethaf, ac maen nhw'n galw ar Lywodraeth Cymru i ganiatáu bod masgiau FFP2 ar gael i'r holl staff gofal iechyd rheng flaen, a bod masgiau FFP3 ar gael i bawb sy'n trin cleifion y mae'n hysbys eu bod yn dioddef o COVID. Felly, Prif Weinidog, a wnewch chi eu darparu nhw?

Wel, Llywydd, y sefyllfa ynghylch masgiau yw hyn: sef bod grŵp arbenigol cenedlaethol yn cynghori'r Llywodraeth ar ddefnyddio cyfarpar diogelu personol, gan gynnwys masgiau gradd uwch. Ar ddechrau mis Rhagfyr, gofynnodd y prif swyddog nyrsio a'r prif swyddog meddygol i'r pwyllgor hwnnw am gyngor wedi'i ddiweddaru, gan edrych ar y masgiau hynny yng nghyd-destun yr amrywiolyn omicron. Rydym yn dilyn eu cyngor. Eu cyngor nhw yw na ddylai'r masgiau hynny fod ar gael ym mhobman, ond, yn y cyngor a gyhoeddwyd ganddyn nhw, fe wnaethon nhw dynnu sylw byrddau iechyd yng Nghymru at yr hyblygrwydd sydd gan fyrddau iechyd i ymestyn y defnydd o fasgiau o'r fath mewn lleoliadau clinigol lle byddai dyfarniad lleol yn eu hasesu yn rhan o'r amddiffyniadau sydd ar gael i staff. Ac rwy'n sylwi bod nifer y masgiau hynny a ddarparwyd gan wasanaethau a rennir yn ystod yr wythnosau diwethaf wedi cynyddu ledled Cymru. Ac er mai dyna gyngor y pwyllgor arbenigol o hyd, rwy'n credu mai dyna'r cyngor y mae'n rhaid i ni ei ddilyn yma yng Nghymru—nid eu defnyddio'n gyffredinol, ond bod hyblygrwydd ar gyfer gwneud penderfyniadau lleol a'u defnyddio'n ehangach pan fo'r farn bod hynny'n fesur diogelu clinigol pwysig.

Prif Weinidog, mae pryder mawr ymhlith trigolion y de-ddwyrain ynghylch penderfyniad bwrdd iechyd Aneurin Bevan i dorri ei wasanaethau i'r cyhoedd oherwydd prinder staff. Mae'r toriadau'n cynnwys lleihau oriau yn yr uned mân anafiadau yn Ysbyty Ystrad Fawr, er gwaethaf anogaeth eich Llywodraeth i gleifion ddefnyddio'r gwasanaethau hyn yn hytrach na mynd yn syth i'r adran damweiniau ac achosion brys yn Ysbyty Athrofaol y Faenor. Er fy mod yn cydnabod yn ddiffuant effaith y coronafeirws, ac yn enwedig yr amrywiolyn omicron, ar lefelau staffio, mae'n ffaith nad oes digon o staff yn y GIG yng Nghymru, fel y soniodd fy nghyd-Aelod abl. Datgelwyd y llynedd fod 3,000 o swyddi gwag staff GIG Cymru, a phob adran damweiniau ac achosion brys yng Nghymru yn methu â chyrraedd lefelau staffio diogel. Sonioch chi'n gynharach, Prif Weinidog, fod gennych chi gynlluniau ar waith, ond byddai gennyf i ddiddordeb mawr mewn cael mwy o fanylion o lawer ynghylch pa gamau y mae eich Llywodraeth yn eu cymryd i fynd i'r afael â'r prinder staff difrifol yn y GIG a'r methiant wrth staffio adrannau damweiniau ac achosion brys yn ddiogel ar draws de-ddwyrain Cymru. Diolch.

Wel, yn gyntaf oll, Llywydd, mae'n rhaid imi anghytuno â'r sylw diwethaf. Nid yw lefelau staffio mewn adrannau damweiniau ac achosion brys yng Nghymru, ar eu lefelau llawn, yn anniogel—wrth gwrs nad ydyn nhw; maen nhw'n bodloni gofynion gwahanol y coleg brenhinol. Nawr, ar hyn o bryd, oherwydd yr amrywiolyn omicron, mae gennym gyfrannau sylweddol o staff yn y GIG, a gwasanaethau cyhoeddus eraill yng Nghymru, nad ydyn nhw'n gallu bod yn y gweithle. Mae gan Aneurin Bevan ei hun dros 1,300 o aelodau o'i staff naill ai'n uniongyrchol wael gyda'r amrywiolyn omicron neu'n hunanynysu am iddynt fod mewn cysylltiad ag ef. Effeithiwyd ar bron i 10,000 o staff ar draws GIG Cymru gyfan yn y ffordd honno. Ac, er mor galed y mae'r gwasanaeth yn gweithio i geisio sicrhau ei fod yn diogelu gwasanaethau hanfodol, a bod pobl sydd yn y sefyllfa fwyaf brys yn glinigol yn cael y gwasanaeth sydd ei angen arnyn nhw, mae'n amhosibl dychmygu sut y gall gwasanaeth sydd â miloedd o bobl sy'n methu â bod yn y gwaith oherwydd pandemig byd-eang barhau fel pe na bai hynny'n digwydd. Felly, rwy'n credu mai'r pryderon sydd gan bobl yng Nghymru yw sut y gallwn ni weithredu gyda'n gilydd i amddiffyn ein hunain a'r staff hynny rhag y don o'r coronafeirws sydd ar ei hynt drwy Gymru. Ac rwy'n cymeradwyo'r staff yn ein GIG am bopeth y maen nhw yn ei wneud—y straen enfawr sydd arnyn nhw, i wneud popeth y gallan nhw, er gwaethaf yr anawsterau hynny, i fynd ymlaen i ddarparu gwasanaeth ddydd ar ôl dydd i gleifion yn ne-ddwyrain Cymru ac ar draws ein cenedl gyfan.

Prif Weinidog, un o dasgau sylfaenol unrhyw lywodraeth yw diogelu bywydau a sicrhau iechyd cyhoeddus ei dinasyddion, ac mae Llywodraeth Cymru wedi blaenoriaethu cadw Cymru'n ddiogel yn ystod y pandemig byd-eang hwn. Gyda'r don omicron a ddaeth drosom ni, roedd angen mesurau iechyd y cyhoedd, a gwelwn arwyddion calonogol, gyda'r gyfradd heintio yn gostwng dros ddau ddiwrnod yn olynol. Prif Weinidog, rwyf wedi cael sylwadau gan fusnesau lletygarwch yn Islwyn, sy'n amlwg yn pryderu am golli busnes y maen nhw'n ei ddioddef ar hyn o bryd. Pa sylwadau y mae Llywodraeth Cymru wedi'u cyflwyno i Drysorlys Llywodraeth y DU ynghylch cymorth ariannol pellach i fusnesau yng Nghymru y mae'r mesurau iechyd cyhoeddus angenrheidiol presennol a gymerwyd yng Nghymru wedi effeithio arnyn nhw? A, Prif Weinidog, a wnewch chi ei gwneud hi'n glir y byddwch chi a'ch Gweinidogion yn parhau i fonitro'r sefyllfa bob dydd ac yn sicrhau bod anghenion ein GIG, ein heconomi, ac iechyd cyhoeddus pobl Cymru yn gytbwys, gan sicrhau'r canlyniadau gorau posibl yn ystod y cyfnod heriol iawn hwn?

Llywydd, diolch i Rhianon Passmore am yr hyn a ddywedodd ar ddechrau ei chwestiwn atodol. Yma yng Nghymru, mae gennym Lywodraeth sy'n abl ac yn benderfynol o wneud y penderfyniadau anodd hynny sy'n helpu i gadw pobl yn ddiogel ac i gadw ein heconomi ar agor. Ac rydym yn gwneud hynny yng nghyd-destun y don omicron ddiweddaraf. Hoffwn rybuddio'r Aelodau am y ffigurau diweddaraf—y maen nhw'n dangos bod gostyngiad yn dechrau yn nifer y bobl sy'n mynd yn sâl; maen nhw'n dal i fod yn astronomegol o uchel o'u cymharu â'r hyn y byddem ni wedi'i weld ar adegau cynharach o'r pandemig, ac nid yw'n glir a yw'r rhain yn ostyngiadau gwirioneddol ai peidio neu a ydyn nhw'n ganlyniad i lai o bobl yn dod i gael profion PCR oherwydd cyfnewidiwyd profion llif unffordd mewn nifer o gyd-destunau lle byddai profion PCR wedi'u defnyddio'n flaenorol. Felly, rwy'n credu y bydd hi ychydig ddyddiau eto cyn i ni wybod a yw'r arwyddion hynny'n arwyddion gwirioneddol o ostyngiad mewn ffigurau yng Nghymru, neu a yw'n adlewyrchiad o rai newidiadau polisi mewn gwirionedd.

Yn y cyfamser, wrth gwrs rydym yn parhau i gefnogi'r economi o dan yr amgylchiadau heriol y mae'n eu hwynebu: £120 miliwn—arian y bydd yr wythnos hon yn dechrau gadael Llywodraeth Cymru a mynd i ddwylo busnesau ym mhob rhan o Gymru. Mae ein hymdrechion niferus i ddwyn perswâd ar Lywodraeth y DU y dylai'r Trysorlys fod yn Drysorlys i'r Deyrnas Unedig gyfan, nid dim ond yn Drysorlys sy'n ymateb pan fydd Gweinidogion Lloegr yn credu bod angen cymorth arnyn nhw yn Lloegr, wedi syrthio ar glustiau byddar. Mae'r £120 miliwn hwnnw'n arian a geir o fewn ein hadnoddau ein hunain, ac awn ymlaen, fel y dywedodd Rhianon Passmore, Llywydd, bob dydd yn astudio'r ffigurau ac yn cael y sgyrsiau hynny gyda gwahanol rannau o economi Cymru i sicrhau ein bod yn gwneud yr hyn a allwn fel Llywodraeth i'w helpu wrth i ni, gyda'n gilydd, fynd drwy'r cyfnod heriol iawn diweddaraf hwn.