Part of the debate – Senedd Cymru am 3:50 pm ar 2 Chwefror 2022.
Diolch, Ddirprwy Lywydd. A gaf fi ddiolch i James Evans am gyflwyno'r ddadl bwysig ac amserol hon? Ac fel y byddai pawb yn y Siambr yn cytuno, rwy'n siŵr, mae gordewdra yn fater iechyd cyhoeddus difrifol; tynnodd James sylw at y materion sy'n codi, yn ogystal â Rhun. Gwasanaeth iechyd Cymru—mae'n costio miliynau y flwyddyn i hwnnw ei drin, ac mae pethau'n gwaethygu. Yn amlwg, mae'n broblem y mae angen mynd ben ben â hi, ond er mwyn gwneud hynny, mae angen inni edrych yn ehangach ar y mater, yn hytrach na dim ond annog pobl i fod yn fwy egnïol, oherwydd yn y bôn, mae problemau fel gordewdra a diffyg maeth yn gysylltiedig â deiet pobl, sy'n dibynnu ar argaeledd a hygyrchedd bwyd. Ac felly, y cwestiwn yw sut rydym yn gwella hygyrchedd ac argaeledd bwyd maethlon, iach, o ansawdd da i helpu i atal problemau fel gordewdra yn y lle cyntaf, yn ogystal ag ymateb i'r gwahanol broblemau economaidd-gymdeithasol a all arwain at ordewdra.
Mewn adroddiad diweddar, mae Cydweithrediad Ymchwil Bwyd wedi dadlau bod corff sylweddol o dystiolaeth wedi dangos bod llunio polisïau integredig cysylltiedig yn hanfodol ar gyfer mynd i'r afael â materion trawsbynciol cymhleth fel bwyd a gordewdra, yn hytrach na dulliau polisi tameidiog. Nid yw hyn o reidrwydd yn beth syml i'w gyflawni, ond mae'r Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd wedi galw o'r blaen ar Lywodraethau i edrych ar eu polisïau sy'n berthnasol i systemau bwyd, gan gynyddu'r sylfaen dystiolaeth ar ryngweithiadau polisi. Credaf fod mwy o le hefyd inni ddefnyddio addysg fel mesur ataliol i helpu i wella iechyd a llesiant cenedlaethau'r dyfodol. Rhywbeth y mae Synnwyr Bwyd Cymru wedi galw amdano yw polisi integredig ar gyfer bwyd mewn ysgolion, gan alinio polisi'r Llywodraeth yn well i wella bwyd ac addysg, cynnig mwy o gyfle i gynhyrchwyr lleol gyflenwi mwy o'u cynnyrch yn lleol a chynyddu'r cyflenwad o fwyd iach mewn ysgolion. Byddai hyn o fudd i'r amgylchedd, yn gwella llesiant plant, ac yn rhoi hwb i economeg leol. Mae'r nodau cyffredinol hynny'n rhywbeth y mae fy Mil bwyd arfaethedig yn anelu at ei sefydlu. Wrth ddrafftio'r Bil, rwyf wedi clywed corff cynyddol o dystiolaeth sy'n cyfeirio at yr angen i ailystyried sut y mae'r system fwyd yma yng Nghymru wedi'i chynllunio a sut i integreiddio materion fel diffyg maeth a gordewdra o fewn y system fwyd ehangach er mwyn sicrhau bod gwahanol bolisïau a chynlluniau'r Llywodraeth i gyd yn tynnu i'r un cyfeiriad.
I gloi, Ddirprwy Lywydd, diolch i fy nghyd-Aelodau am gyflwyno'r ddadl amserol hon ac rwy'n annog yr holl Aelodau i gefnogi'r cynnig gwreiddiol. Mae hwn yn bwnc mor bwysig; ni allwn gilio rhagddo. Diolch.