Cytunaf yn llwyr â'r teimladau a fynegwyd ynghylch pwysigrwydd gordewdra a mynd i'r afael â gordewdra os ydym am greu'r math o Gymru rydym am ei gweld o ran iechyd a lles. Mae'n her fawr ac mae wedi bod yn her gynyddol ers peth amser, ac mae angen inni sicrhau bod y GIG yn ymateb yn effeithiol pan fo gan bobl broblemau iechyd sy'n gysylltiedig â gordewdra. Ond rwy'n cytuno'n gryf, y tu hwnt i hynny, fod angen inni symud lawer mwy at yr agenda ataliol, a chredaf fod ysgolion yn gwbl allweddol. 

Cawsom adroddiad Tanni Grey-Thompson yn sôn am bwysigrwydd sicrhau bod ein pobl ifanc, ein plant, yn mabwysiadu arferion da yn gynnar, arferion a fydd yn aros gyda hwy am oes; pwysigrwydd cwricwlwm yr ysgol i sicrhau bod plant yn ddigon egnïol mewn ysgolion, eu bod yn sylweddoli pwysigrwydd cadw'n heini, yn egnïol ac yn iach, a bod gweithgareddau ychwanegol ar gael y tu hwnt i'r diwrnod ysgol. Oherwydd rwy'n credu ein bod i gyd yn gwybod bod rhai plant yn cael profiad tacsi mam neu dad lle maent yn datblygu eu diddordebau a'u galluoedd drwy chwaraeon a gweithgareddau allgyrsiol eraill. Nid yw plant eraill, yn enwedig plant mewn cymunedau mwy difreintiedig, yn cael y profiad hwnnw mor aml, ond byddant yn ei gael, gobeithio, drwy'r ysgol os caiff ei ddarparu yn yr ysgol yn ystod neu y tu hwnt i'r diwrnod ysgol. Credaf o ddifrif fod angen inni sicrhau ein bod yn gwneud popeth yn ein gallu gyda a thrwy ein hysgolion. 

Mae eraill yn helpu'r ymdrech honno. Yng Nghasnewydd, er enghraifft, mae gan Casnewydd Fyw, sef yr ymddiriedolaeth hamdden, raglen chwaraeon ysgol ac mae'n sicrhau bod ei chyfleusterau ar gael i ysgolion ac yn gweithio gyda'n hysgolion. Maent hefyd yn weithgar iawn yn y gymuned, yn ymdrin â'r ffactorau amddifadedd sy'n gysylltiedig ag anweithgarwch corfforol. Mae ganddynt raglen Dyfodol Cadarnhaol, er enghraifft, sy'n estyn allan at gymunedau. Maent hefyd yn gweithio gyda'r GIG drwy gynllun cenedlaethol Cymru i atgyfeirio cleifion i wneud ymarfer corff, ac mae gennym gangen County in the Community Casnewydd yn gweithio gydag ysgolion gan ddarparu rhaglen chwe wythnos ar gyfer 900 o blant rhwng naw a 10 oed bob blwyddyn, ac maent hefyd yn estyn allan at ein cymunedau gan ddefnyddio cyfleusterau i ddarparu chwaraeon a gweithgaredd drwy gydol y flwyddyn. Fodd bynnag, yn ystod misoedd y gaeaf, maent yn canfod bod yn rhaid i hanner y rhaglen allgymorth gymunedol honno ddod i ben am nad oes goleuadau yn rhai o'r cyfleusterau hynny, ac maent hefyd yn canfod nad yw'r arwynebau fel y dylent fod, a chredaf fod hynny'n rhywbeth y dylem edrych ar fynd i'r afael ag ef drwy Lywodraeth Cymru, llywodraeth leol, Chwaraeon Cymru a phartneriaid eraill i sicrhau bod y cyfleusterau'n cyrraedd y safon. Ac yn yr un modd ar gyfer yr holl glybiau chwaraeon llawr gwlad, megis clwb pêl-droed Gwndy, er enghraifft, sydd â dros 500 o bobl yn cymryd rhan bob wythnos—llawer o bobl ifanc, merched, menywod, yn dod yn egnïol, yn mwynhau chwaraeon ac yn mwynhau'r agweddau cymdeithasol hefyd. Credaf fod angen inni roi mwy o gefnogaeth i'r gweithredwyr cymunedol hyn, Ddirprwy Lywydd. Diolch yn fawr.