4. Beth yw blaenoriaethau Llywodraeth Cymru ar gyfer darpariaeth gofal iechyd yng ngorllewin Cymru? OQ57607

Y flaenoriaeth bresennol yn y gorllewin yw cydbwyso gwasanaethau o hyd i gadw pobl yn ddiogel rhag COVID gan ymestyn y gwaith o ddychwelyd gwasanaethau ehangach, mwy rheolaidd wrth iddi ddod yn ddiogel i wneud hynny. 

Diolch, Prif Weinidog. Bythefnos yn ôl, cymeradwyodd Bwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda achos busnes rhaglen ar gyfer ad-drefnu gwasanaethau gofal iechyd yn y gorllewin, a fydd, os caiff ei gymeradwyo a'i gadarnhau gan eich Llywodraeth chi, yn gweld ysbyty newydd yn cael ei godi mewn lleoliad nad yw wedi'i benderfynu eto rywle rhwng Arberth a Sanclêr. Mae'r achos busnes hwn hefyd yn gweld ysbytai Glangwili a Llwynhelyg yn cael eu hisraddio i ysbytai cymunedol. Mae'r rhain yn gynlluniau sydd wedi bod o gwmpas ers nifer o flynyddoedd. Bwriedir cynnal protest ar 23 Chwefror y tu allan i Ysbyty Llwynhelyg gan y grŵp ymgyrchu lleol, sydd heb roi'r gorau i'r frwydr i weld gwasanaethau'n aros yn eu hysbyty lleol. Pan oeddech chi'n Weinidog iechyd yn 2014, roeddech chi—a dyfynnaf—yn teimlo nad oedd 'diben defnyddiol' i gyfarfod â thrigolion pryderus yn y gorllewin i drafod ad-drefnu'r gwasanaeth iechyd pan wahoddwyd chi gan yr AS Stephen Crabb i wneud hynny. O ystyried cryfder y teimladau yn y gymuned a'u hawydd cyson i weld gwasanaethau'n cael eu cadw yn eu hysbytai lleol, a ydych yn difaru yn awr na wnaethoch chi gyfarfod â phobl yn y gorllewin?

Mae arnaf ofn bod y cwestiwn yn gwbl anghywir, oherwydd fe wnes i gyfarfod—fe wnes i gyfarfod—â chynrychiolwyr y grwpiau hynny. Fe wnes i gyfarfod â nhw yma yn yr adeilad hwn. Felly, mae'n hollol anghywir, mewn gwirionedd. Ond rwy'n credu bod ei gwestiwn yn siomedig iawn—yn siomedig iawn. Os yw'r Blaid Geidwadol yn credu mai eu cyfraniad at wella gwasanaethau yng ngorllewin Cymru unwaith eto yw arwain ymgyrch yn erbyn y gwelliannau y mae'r bwrdd iechyd yn ceisio eu cyflwyno, yna mae'n gwneud cam mawr â'r bobl y mae'n eu cynrychioli. Gadewch i mi fod yn glir ynghylch hynny gydag ef. Mae'r bwrdd iechyd wedi cyflwyno cyfres o gynigion. Bydd Llywodraeth Cymru yn edrych arnyn nhw. Maen nhw wedi'u cynllunio i sicrhau bod gwasanaethau yn y gorllewin yn ddiogel am yr 20 mlynedd nesaf.

Mae arnaf ofn fy mod yn cofio'n rhy dda y tro diwethaf i Lywodraeth Cymru geisio buddsoddi miliynau a miliynau o bunnau i wella gwasanaethau yn y gorllewin, pan oedd Brian Gibbons yn Weinidog iechyd yma a chyflwynodd y bwrdd iechyd gynllun ar gyfer ysbyty newydd—ysbyty newydd sbon—ar gyfer y gorllewin, i'w leoli bryd hynny, yn Hendy-gwyn ar Daf, yn etholaeth yr Aelod ei hun. Gwrthwynebiad gan ei blaid ef a oedd yn atal y buddsoddiad mawr hwnnw rhag cael ei wireddu yn y gymuned y mae bellach yn ei gwasanaethu. Rwy'n gobeithio nad yw'n bwriadu dechrau ar ei yrfa yma yn y Senedd drwy rwystro ymdrechion pobl leol i sicrhau buddsoddiad o filiynau o bunnau yn y gwasanaethau iechyd y byddant yn dibynnu arnyn nhw yn y dyfodol.

Gobeithio, Prif Weinidog, y byddwch yn cytuno â mi y byddai'n beth da canolbwyntio ar y £1.3 biliwn sydd ar y bwrdd ar gyfer ysbyty newydd—y math o fuddsoddiad sydd ei wir angen yn ein hardal. Mae'n arian trawsnewidiol a all arwain at drawsnewid yn y gwasanaethau a ddarperir ar hyn o bryd. Gobeithio y byddwch yn rhannu fy marn bod yn rhaid i'r bwrdd iechyd wrando ar farn pawb ledled y gorllewin, nid lleisiau'r rhai sy'n gweiddi uchaf yn unig.

Diolch i Joyce Watson am ddod â llais o bwyll a rheswm i'r drafodaeth hon. Os yw'r bwrdd iechyd yn gallu cyflwyno achos busnes argyhoeddiadol, fel y dywed, mae buddsoddiad mawr i'w wneud mewn gwasanaethau yn y de-orllewin. Nid yw, fel y gwn y bydd yn cydnabod, yn gynllun sy'n canolbwyntio ar wasanaethau ysbytai ychwaith. Mewn rhai ffyrdd, mae'n gyson â rhai o'r pwyntiau yr oedd Rhun ap Iorwerth yn eu gwneud yn gynharach. Mae'n gynllun i sicrhau bod cymaint o wasanaethau â phosibl yn cael eu darparu mor agos at le mae pobl yn byw â phosibl drwy gryfhau cyfleusterau cymunedol—cyfleusterau y tu allan i ysbytai mewn mannau fel canolfan iechyd integredig Cross Hands, mewn canolfannau yn Aberystwyth a datblygiadau y mae'r bwrdd iechyd yn eu cynllunio mewn rhannau eraill o ardal y bwrdd iechyd—ac wrth gwrs, cadw gwasanaethau yn Llwynhelyg ac yng Nglangwili, lle mae Llywodraeth Cymru yn mynd ati i fuddsoddi yn yr adeiladau hynny ac yn y gwasanaethau hynny hyd heddiw.

Roedd yn newyddion da iawn—a gwn y bydd Joyce Watson, ar ôl bod yn gefnogwr mor frwd o hyn oll, yn cytuno—ar 25 Ionawr pan oedd y baban cyntaf yn derbyn gofal yn yr uned gofal arbennig i fabanod sydd bellach yn cael ei darparu yng Nglangwili, gyda gwerth £25 miliwn o fuddsoddiad yn y gwasanaethau hynny. Rwy'n cytuno yn llwyr â Joyce Watson fod yn rhaid i'r bwrdd iechyd wrando ar farn pawb yn ardal y bwrdd iechyd, wrth gwrs, fod yn rhaid iddo weithio gyda'i glinigwyr, ac yna gall edrych ymlaen at y mathau o fuddsoddiad y byddai ei gynllun yn ei sbarduno, gyda gwasanaethau'n cael eu darparu'n agos at le mae pobl yn byw yn y gymuned a gyda system ysbyty sy'n diwallu anghenion yr unfed ganrif ar hugain.