Part of the debate – Senedd Cymru am 4:45 pm ar 15 Chwefror 2022.
Nawr, o ystyried nifer yr argymhellion sydd wedi’u cynnwys yn ein hail adroddiad ar femoranda Rhif 2 a Rhif 3, fe wnaethom roi copi cynnar i'r Gweinidog er mwyn llywio'r ddadl y prynhawn yma'n well, ac rwy’n diolch i'r Gweinidog am ymateb yn ffurfiol i'n hadroddiad y bore yma hefyd.
Llywydd, ein hadroddiad ar femoranda Rhif 2 a Rhif 3 oedd ein trydydd adroddiad ar hugain nawr ar femoranda cydsyniad deddfwriaethol. Dyma fy nhrydydd cyfraniad y prynhawn yma. Felly, gyda'ch gwahoddiad chi, Llywydd, byddaf yn siarad yn y tair dadl ar wahân ar gynigion cydsyniad deddfwriaethol heddiw ar gyfer tri Bil gwahanol yn y DU, cymaint yw’r graddau mae Llywodraeth y DU yn wir yn deddfu ar faterion datganoledig.
Roedd ein hadroddiad cyntaf yn cynnwys wyth argymhelliad i'r Gweinidog. Yn ein hail adroddiad, a osodwyd gerbron y Senedd brynhawn ddoe, rydym ni wir wedi cydnabod y cynnydd sydd wedi'i wneud ers mis Rhagfyr diwethaf, tra ein bod ni hefyd yn gwneud rhai argymhellion pellach i'r Gweinidog.
Ni fyddaf yn mynd drwy bob un o'n hadroddiadau ar y memoranda'n fanwl, ond maen nhw ar gael i'r Aelodau os ydyn nhw’n dymuno darllen y pwyntiau a wnaethom a'n pryderon yn llawn cyn pleidleisio y prynhawn yma. Fodd bynnag, byddaf yn troi at dynnu sylw at lond llaw o faterion arwyddocaol yn unig.
Gadewch i mi ddechrau ar ddiwedd ein hail adroddiad. Mae llawer o'r darpariaethau yn y Bil wedi'u cynnwys ar gais Llywodraeth Cymru. Nawr, er ein bod wedi gwneud rhai argymhellion yn ein hadroddiadau i fynd i'r afael â'n pryderon mewn rhai meysydd, nid ydynt yn cymryd lle unrhyw beth, byddem yn dadlau ar ein pwyllgor, dros allu Aelodau'r Senedd i brofi a gwella deddfwriaeth drwy gyflwyno gwelliannau i Filiau Cymru a gyflwynwyd i'r Senedd—y pwynt a godwyd gan fy nghyd-Gadeirydd.
Rydym ni’n ymwybodol o'r heriau mae Llywodraeth Cymru yn eu hwynebu, yr ydym ni, yn wir, yn ymchwilio iddyn nhw fel pwyllgor, ond ni ddylai hynny fwrw cysgod dros y risg gyfansoddiadol i'r setliad datganoli sy'n deillio o'r defnydd parhaus a chronnol o Filiau'r DU mewn meysydd datganoledig i gyflawni amcanion polisi Llywodraeth Cymru.
Yn wir, mae'r Gweinidog wedi cydnabod a derbyn bod y risg gyfansoddiadol honno'n bodoli. Mae mewn du a gwyn ym memorandwm Rhif 3. Mae'r Bil hwn yn cynnwys pwerau Harri VIII eang, pwerau a fyddai'n galluogi'r Ysgrifennydd Gwladol a'r Arglwydd Ganghellor i ddiwygio Deddfau a Mesurau'r Senedd, yn ogystal ag, yn wir, Deddf Llywodraeth Cymru 2006, heb gydsyniad y Senedd.
Mae'r Gweinidog wedi derbyn sicrwydd gan Lywodraeth y DU, o ymrwymiad blwch dogfennau, i fodloni ei phryderon ynghylch defnyddio'r pwerau hyn, ac rydyn ni wedi clywed hynny. Ond nid yw ymrwymiadau blwch dogfennau, er eu bod yn rhan o flwch offer y llywodraeth, yn rhwymo. Maen nhw’n agored i newid, dydyn nhw ddim yn darparu rôl i'r Senedd hon. Er bod Gweinidogion Cymru o'r farn eu bod yn gyfaddawd priodol, â phob parch, dydyn ni ddim yn rhannu'r farn honno.
Mae'r Gweinidog wedi datgan bod canlyniad y trafodaethau y cytunwyd arno rhwng y Llywodraethau wedi arwain at, ac rwy’n dyfynnu, 'fân risg gyfansoddiadol'. Yn ein barn ni, nid yw'r casgliad hwn, a'r ffaith bod y Gweinidog yn ei dderbyn, yn wir, yn dderbyniol. Ni ddylid peryglu elfennau o setliad datganoli Cymru oherwydd bod Bil y DU yn cael ei ddefnyddio i ddeddfu mewn maes datganoledig.
Felly, fe wnaethom ofyn i'r Gweinidog egluro a mesur yr hyn mae’r 'mân risg gyfansoddiadol' hon yn ei olygu, a, Gweinidog, fe wnaethoch chi amlinellu hyn i ni yn y trydydd memorandwm. Rydyn ni’n nodi’r hyn yr oedd gennych chi i'w ddweud am hyn yn y llythyr a gawsom y bore yma. Rydych chi wedi rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf bod yr ymrwymiad blwch dogfennau, yr wyf fi newydd gyfeirio ato, bellach wedi'i wneud. Fodd bynnag, rydyn ni’n teimlo nad ydych chi wedi egluro'n llawn o hyd beth yw'r risg gyfansoddiadol honno, y gwnaethoch chi ei chyflwyno i sylw'r Senedd, ac eithrio datgan yn y Siambr y prynhawn yma fod y risg honno'n 'dderbyniol'. Felly, Gweinidog, tybed a allech chi ddweud mwy yn eich ymateb i gloi ar y risg hon ac efallai rhoi esboniad ysgrifenedig llawnach i'r pwyllgor cyn gynted â phosibl.
Yn ein hail adroddiad, fe wnaethom ailadrodd argymhelliad o'n hadroddiad cyntaf y dylai'r Gweinidog ofyn am welliant i'r Bil fel na all Gweinidogion y DU ddefnyddio ei bwerau i wneud rheoliadau sy'n diwygio Deddf Llywodraeth Cymru 2006. Gall Aelodau'r Senedd weld pwysigrwydd hyn. Felly, fe wnaethom ofyn i'r Gweinidog gadarnhau ei bod wedi gofyn am welliant o'r fath a rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Senedd am y sefyllfa ddiweddaraf.
Felly, Gweinidog, rydyn ni’n siomedig eich bod wedi cadarnhau nad ydych chi wedi cysylltu â Llywodraeth y DU i ofyn am wneud gwelliant o'r fath, a byddai gennym ni ddiddordeb yn y rhesymeg y tu ôl i beidio â gwneud hynny, oherwydd mae pwynt pwysig o egwyddor yma sy'n berthnasol: mae’r ffordd y gallai un Llywodraeth ddefnyddio pwerau ar unrhyw adeg fod yn gallu bod yn wahanol iawn, iawn i'r ffordd y gall Llywodraeth yn y dyfodol eu defnyddio yn y blynyddoedd i ddod. Felly, byddwn yn eich annog chi, a byddai'r pwyllgor yn eich annog chi, i fyfyrio ymhellach ar y mater hwn.
Yn olaf, hoffwn fynd i'r afael â chymal 136 o'r Bil, sy'n ymwneud â gweithredu cytundebau gofal iechyd rhyngwladol. Mae'r sefyllfa yma nawr yn welliant o'i gymharu â'r Bil fel y cafodd ei gyflwyno gyntaf i Senedd y DU y llynedd. Roedd y cymal hwn yn rhoi pwerau gwneud rheoliadau i'r Ysgrifennydd Gwladol yn unig i weithredu cytundebau gofal iechyd i Gymru. Mae gwelliannau i'r Bil yn golygu y bydd gan Weinidogion Cymru y pwerau hyn nawr, ac mae hynny'n ddatblygiad i'w groesawu. Ond, ar ôl cael y pwerau hyn, ein barn ni yw mai Gweinidogion Cymru ddylai fod y rhai sy’n eu harfer. Lle nad ydyn nhw’n gwneud hynny, ac yn lle hynny maen nhw’n gofyn neu'n dibynnu ar Lywodraeth y DU i wneud hynny, sy'n golygu y byddai'r Senedd yn ennill y blaen unwaith eto, dylai Llywodraeth Cymru roi esboniad manwl i'r Senedd cyn i reoliadau o'r fath gael eu gwneud—nid 'dylai' ond 'rhaid', byddem yn dadlau—ac esbonio pam nad yw wedi'i ddeddfu yng Nghymru. Felly, rwy’n gobeithio y gall y Gweinidog yn ei hymateb gadarnhau mai dyma ei bwriad nawr ac y gall roi'r sicrwydd hwnnw i ni. Diolch yn fawr iawn, Llywydd.