1. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad ar benderfynaid Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru i ddynodi gwasanaethau fasgwlaidd Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr fel gwasanaeth sydd angen gwelliant sylweddol? TQ605

Diolch yn fawr. Rwy'n croesawu'r ymyriad a gyhoeddwyd gan Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru heddiw. Mae uwchgyfeirio'r gwasanaeth fasgwlaidd ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr i fod yn wasanaeth y mae angen ei wella’n sylweddol yn cefnogi’r argymhelliad cryf a roddais ar 16 Chwefror 2022 fod angen i’r bwrdd iechyd fynd i’r afael â materion yn y gwasanaeth ar unwaith.

Daeth y Dirprwy Lywydd (David Rees) i'r Gadair.

Diolch yn fawr iawn i'r Gweinidog. Mae'r cyhoeddiad a'r datganiad gan Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru yn sobri rhywun. Os darllenwch chi ganllawiau yr arolygiaeth, mae'n egluro'r broses maen nhw'n ei dilyn wrth roi gwasanaeth yn y categori o fod eisiau gwelliant sylweddol. Mae'n egluro eu bod nhw'n gorff sy'n mynnu gweithredu pan fyddan nhw'n gweld bod safonau ddim yn cael eu cyrraedd.  

Dywed AGIC wrthym fod y broses uwchgyfeirio hon yn sicrhau y gall ystod o randdeiliaid gymryd camau penodol a chyflym i sicrhau bod gofal diogel ac effeithiol yn cael ei ddarparu. Felly, gadewch inni oedi gyda'r gair hwnnw, 'diogel'. Mae AGIC wedi rhoi’r mesur uwchgyfeirio hwn ar waith am fod adroddiad coleg brenhinol y llawfeddygon wedi nodi nifer o bryderon sydd, yn ein barn ni, yn dangos risg amlwg i gleifion sy’n defnyddio’r gwasanaeth fasgwlaidd. Nawr, mae cleifion fasgwlaidd wedi’u rhoi mewn perygl oherwydd rheolaeth wael, yn union fel y mae bywydau cleifion iechyd meddwl wedi’u rhoi mewn perygl drwy nifer o sgandalau o fewn yr un bwrdd iechyd. Rwy'n teimlo o ddifrif dros y rheini sy'n ceisio unioni pethau ac yn cael eu bwrw i lawr dro ar ôl tro. Nawr, mae'r rhain yn edrych i mi fel mesurau lled-arbennig, ond rwy'n cwestiynu a yw'r broses hon o uwchgyfeirio yn ddigon ynddi'i hun. Felly, ailadroddaf fy ngalwad heddiw: rhowch wasanaethau fasgwlaidd ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr ar y lefel uchaf bosibl o fesurau arbennig sydd gennych, a gwnewch hynny gyda'r claf mewn golwg—y rheini y mae eu ffydd yn eu bwrdd iechyd lleol wedi'i dinistrio, y rheini ym mhellafion y gogledd-orllewin sy'n bell iawn o'r gwasanaethau craidd o ganlyniad i'w canoli yn Ysbyty Glan Clwyd a'r bobl y mae'n rhaid cryfhau'r gwasanaethau sy'n hygyrch iddynt.

Nawr, nid wyf yn dymuno gweld ad-drefnu fwy nag y mae’r Gweinidog, ond mae hyn unwaith eto'n awgrymu bwrdd iechyd sy’n rhy fawr, sy'n rhy anhylaw i gael ei redeg yn effeithiol, ac sy'n rhy bell oddi wrth y bobl y mae’n eu gwasanaethu. Mae digwyddiad ar ôl digwyddiad, fel yr un yr ydym yn ei drafod heddiw, yn golygu bod yn rhaid gadael y gwaith o ailgynllunio gwasanaethau iechyd ar draws y gogledd ar y bwrdd. Felly, ai felly fydd hi, neu a fydd y Llywodraeth o leiaf yn dod â mesurau arbennig yn ôl ar gyfer gwasanaethau fasgwlaidd i ddangos eich bod o ddifrif ynglŷn â datrys pethau o fewn y strwythurau presennol?

Diolch yn fawr, Rhun. Rwyf wedi dweud, ac fe’i dywedaf eto, nad yw’r gwasanaethau fasgwlaidd a’r gwasanaethau a gynigir ym mwrdd Betsi Cadwaladr o safon dderbyniol. Cyhoeddais ddatganiad ysgrifenedig ar 3 Chwefror yn dilyn yr adroddiad gan goleg brenhinol y llawfeddygon, ac roedd yn siomedig iawn clywed bod rhai pethau hanfodol a sylfaenol iawn nad oeddent yn digwydd—diffygion o ran gofal, cadw cofnodion, cymryd caniatâd, camau dilynol, yr holl bethau hyn y byddech yn tybio eu bod yn bethau sylfaenol sy'n digwydd ym mhob adran o fewn y gwasanaeth gofal. Felly, rwyf wedi dweud yn glir fy mod wedi rhoi tri mis i'r bwrdd—a pheidied ag anghofio mai'r bwrdd ei hun a alwodd goleg brenhinol y llawfeddygon i mewn, felly roeddent yn ymwybodol fod yna broblem. Maent wedi cymryd camau, maent wedi edrych ar y 22 argymhelliad ac maent wedi rhoi cynllun gweithredu ar waith erbyn hyn. Nawr, rwyf wedi nodi'n glir fod ganddynt dri mis i fynd i'r afael â'r materion hyn, ac mae'r amser hwnnw wedi dechrau eisoes, a dywedwyd yn glir wrthyf y byddaf yn cael diweddariadau misol gan y bwrdd iechyd, ac os nad oes cynnydd sylweddol wedi'i wneud yn y tri mis hynny, byddaf yn gofyn am fesurau uwchgyfeirio neu oruchwyliaeth, a byddwn yn cynnull cyfarfod teirochrog arbennig i ystyried hynny. Cefais y diweddariad cyntaf ddydd Llun, a byddaf yn cyfarfod â chadeirydd y bwrdd iechyd i drafod hyn yn fanylach ddydd Gwener.

Diolch i’r Llywydd am dderbyn y cwestiwn amserol hwn y prynhawn yma ar fater sy’n bwysig iawn i bob Aelod yn rhanbarth Gogledd Cymru, gan ei fod yn fater mor berthnasol a phwysig i’w drafod.

Weinidog, er fy mod yn croesawu ymyrraeth AGIC, mae’r newyddion yn peri cryn bryder i fy etholwyr, a byddwn yn falch o’ch gwahodd i edrych ar fy mewnflwch e-bost a’r llythyrau a gaf wythnos ar ôl wythnos gan etholwyr sy’n defnyddio Ysbyty Glan Clwyd ac sydd wedi dioddef yn sgil rhai o'r methiannau yn y gwasanaethau fasgwlaidd yn Nyffryn Clwyd, ac yn wir, ar draws gogledd Cymru—y rheini sy'n dibynnu ar y gwasanaeth yn ogystal â'r staff sy'n gweithio yn Ysbyty Glan Clwyd. Mae'n rhaid inni gofio mai methiant y systemau yw hyn, nid y staff gweithgar yng Nglan Clwyd. Mae Rhun eisoes wedi codi rhai o’r pwyntiau yr oeddwn am eu codi, ond mae’n werth ailadrodd y pryder fod bwrdd Betsi Cadwaladr wedi’i dynnu allan o fesurau arbennig yn rhy gynnar. Weinidog, a ydych yn gresynu at benderfyniad eich rhagflaenwyr, a pha gamau a gymerwch i sicrhau yr eir i’r afael â’r methiannau fel mater o frys? Yn olaf, Weinidog, beth sydd wedi digwydd yn y pythefnos ers hynny, rhwng AGIC yn gwneud y penderfyniad i ddefnyddio eu proses uwchgyfeirio a gwneud y cyhoeddiad yn gyhoeddus? Diolch.

Diolch yn fawr iawn. Wrth gwrs, nid yw’r safonau a welwn, yn enwedig yn y gwasanaeth hwnnw yn y gogledd, yn dderbyniol, a dyna pam y byddwn yn cadw llygad barcud ar y sefyllfa a’r 22 argymhelliad. Credaf ei bod yn bwysig iawn ein bod yn deall bod systemau wedi methu, yn ôl pob tebyg, a dyna pam, o’r 22 argymhelliad, fod y bwrdd iechyd wedi gwneud rhai ymrwymiadau clir iawn ynghylch yr hyn y maent yn bwriadu ei roi ar waith. Maent wedi derbyn y canfyddiadau yn ddiamod, maent wedi canolbwyntio ar fynd i’r afael yn gyflym â’r problemau a amlygwyd yn fwyaf diweddar, a chredaf ei bod yn bwysig iawn inni gydnabod bod cadeirydd annibynnol newydd, Susan Aitkenhead, wedi’i phenodi. Mae hi wedi'i phenodi i banel sicrhau ansawdd fasgwlaidd. Bydd yn edrych ac yn ysgwyddo cyfrifoldeb cyffredinol dros fynd i'r afael â hyn. Cytunwyd ar femorandwm cyd-ddealltwriaeth mewn egwyddor gyda Lerpwl, ac mae'r timau clinigol eisoes wedi dechrau gweithio'n agosach ar lwybrau sefydlu. Mae gennym ddau lwybr wedi'u cymeradwyo ar gyfer gofal traed diabetig. Mae’r Cyngor Meddygol Cyffredinol yn gweithio gyda byrddau iechyd i ddarparu hyfforddiant safonau proffesiynol ar gyfer y tîm fasgwlaidd, ond hefyd yn ehangach ar draws y gweithlu clinigol. Mae dwy o'r sesiynau hyfforddi hyn eisoes wedi'u cynnal. Felly, mae llawer iawn a rhestr lawer hwy o bethau sydd eisoes wedi'u rhoi ar waith, ond yn amlwg, y peth allweddol yw bod angen inni weld canlyniad ac allbwn o'r pethau sydd wedi'u rhoi ar waith. Felly, dyna y byddwn yn ei fonitro, a dyna y byddwn yn ei wneud dros yr ychydig wythnosau nesaf.

Diolch, Weinidog.