Y nesaf yw eitem 4, datganiadau 90 eiliad, a'r cyntaf i siarad y prynhawn yma yw Elin Jones.

Yr wythnos diwethaf, bu farw Dai Jones, Llanilar. Sut mae crynhoi mewn 90 eiliad yr hyn oedd a’r hyn gyflawnodd Dai Llanilar? Fe oedd y cyfuniad quirky yna o Cockney a Cardi—un o’r London Welsh a ddaeth adref. Mi oedd yn ffermwr, mi oedd yn denor dawnus a enillodd Rhuban Glas yr Eisteddfod Genedlaethol, ac yna mi gychwynnodd ar yrfa ddarlledu lwyddiannus dros ben—Siôn a Siân, cyflwyno’r rhaglen Rasus am 25 mlynedd ac, wrth gwrs, Cefn Gwlad am dros 35 mlynedd. Mi ddaeth yn bencampwr i’r bywyd gwledig Cymreig, yn lais cryf i gefnogi mudiad y ffermwyr ifanc ac amryw o gymdeithasau stoc da byw a chobiau. Mi enillodd BAFTA am gyfraniad oes i ddarlledu, ac mi oedd yn llywydd y Royal Welsh yn 2010.

Ac mi oedd e’n gymeriad, yn gwneud i bobol chwerthin ac yn chwerthin ar ei hunan—pan yn cwympo mewn i’r Teifi o'i gwrwgl neu’n goesau i gyd wrth geisio dysgu sgïo ar yr Alps, y cyfan yn gwneud sioeau teledu bythgofiadwy. Dyw hi ddim yn or-ddweud i’w alw yn ffigwr eiconig, yn drysor cenedlaethol, un o’r bobol hynny oedd yn meddu ar y ddawn o fod yn gyffredin ac anghyffredin ar yr un pryd. Dyn pobol oedd Dai, yn medru cefnogi ei annwyl Elystan Morgan a Cynog Dafis—y person oedd yn bwysig. Mi ddangosodd gefnogaeth i fi hefyd, ac mi fyddai’n dweud wrthyf i ei fod yn werth fy nghefnogi i gan fod fy nhad-cu i, Tim Moelfre, wedi rhoi pris da iddo fe am loi ym mart Tregaron unwaith. [Chwerthin.] Coffa da am Dai Llanilar—diolch am fod yn gystal Cardi, cymeriad a Chymro. [Cymeradwyaeth.]

Paul Davies.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Mae’n bleser mawr gennyf dynnu eich sylw y prynhawn yma at Wythnos Genedlaethol Gyrfaoedd, a sôn am rywfaint o’r gwaith rhagorol sy’n mynd rhagddo ledled Cymru yn y sector addysg bellach. Thema Wythnos Genedlaethol Gyrfaoedd eleni yw dyfodol gwaith, sy'n addas iawn, o ystyried bod cynllun cyflogadwyedd a sgiliau Llywodraeth Cymru wedi'i gyhoeddi ddoe, yn ogystal â chyhoeddi Twf Swyddi Cymru+. Rydym ar adeg dyngedfennol, ac mae'n rhaid inni sicrhau bod gan bawb sgiliau i’w galluogi i gael mynediad at swyddi yn y dyfodol. A hoffwn dynnu sylw at enghraifft yn fy etholaeth fy hun sy'n darlunio'n berffaith pa mor bwysig yw'r sector addysg bellach i ddarparu sgiliau sy'n arwain at gyflogaeth ystyrlon.

Yn 2016, lansiodd Coleg Sir Benfro ei swyddfa cyflogaeth myfyrwyr, i roi cyfle i ymgeiswyr gael eu paru â’r swydd gywir, gan gefnogi a pharatoi myfyrwyr ag amrywiaeth eang o brofiad a sgiliau yn barod ar gyfer cael eu recriwtio. Cwblhaodd un fyfyrwraig, Elizabeth Collins, ddiploma lefel 3 mewn tecstilau yng Ngholeg Sir Benfro, a rhoddodd y swyddfa gyflogaeth gymorth iddi greu curriculum vitae a chwblhau cais am brentisiaeth gwisgoedd gyda’r BBC yng Nghaerdydd. Roedd Elizabeth yn llwyddiannus, ac yn dilyn ei phrentisiaeth, cafodd swyddi fel hyfforddai gwisgoedd yn y BBC, lle bu’n gweithio ar raglenni teledu a ffilmiau fel War of the Worlds.

Ers hynny, camodd Elizabeth ymlaen yn ei gyrfa, ac mae bellach yn gynorthwyydd dylunio gwisgoedd, ac mae newydd orffen gweithio ar ddrama gyfnod i Red Planet Pictures. Un enghraifft yw stori Elizabeth, ond mae llawer iawn mwy o ddysgwyr eraill ledled Cymru yn cael eu meithrin a’u cefnogi drwy ein sector addysg bellach. Felly, a hithau'n Wythnos Genedlaethol Gyrfaoedd, hoffwn dalu teyrnged i’r rheini sy’n gweithio yn ein sector sgiliau ac addysg bellach am y rôl amhrisiadwy y maent yn ei chwarae yn cefnogi dysgwyr ac yn darparu’r sgiliau sydd eu hangen arnom i ddatblygu ein heconomi.

Luke Fletcher.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Yn y Senedd hon ac mewn Seneddau blaenorol, mae sawl un ohonom wedi mabwysiadu rhywogaeth sydd dan fygythiad yn ein rhanbarthau neu ein hetholaethau. Cyn y lle hwn, cyn y farf, pan oeddwn yn tyfu i fyny, roeddwn am fod yn fiolegydd morol, felly, pan gefais gyfle i fabwysiadu rhywogaeth dan fygythiad, nid oedd unman yn well i edrych nag yn y dyfroedd o amgylch Cymru. A dyna pam rwy'n falch o gael y cyfle i fod yn hyrwyddwr rhywogaethau ar gyfer yr heulgi, a'r Aelod cyntaf i hyrwyddo morgi.

Ychydig o ffeithiau cyflym: yr heulgi yw'r morgi mwyaf ond un ar ôl y morgi morfilaidd. Maent yn 30 troedfedd o hyd ar gyfartaledd, ac yn pwyso oddeutu 5,200 kg. Er eu maint, hidlwyr bwyd ydynt, ac maent yn agor eu cegau hyd at fetr o led i ddal swoplancton, gan hidlo 2,000 tunnell o ddŵr yr awr ar gyfartaledd, ac maent i'w cael yn holl ddyfroedd arfordirol Cymru, bron â bod.

Edrychaf ymlaen at weithio gyda Cyswllt Amgylchedd Cymru, y Gymdeithas Cadwraeth Forol ac eraill i hyrwyddo'r gwaith o warchod y pysgodyn godidog hwn.