7. Pa asesiad y mae Llywodraeth Cymru wedi'i wneud o effeithiau COVID ar fusnesau canol trefi yng Ngorllewin De Cymru? OQ57835

Mae COVID wedi cyflymu'r duedd a welwn, gyda'r newid yn y defnydd o ganol trefi a dinasoedd ac yn arbennig, pan oedd y pandemig ar ei anterth, roedd hi'n amlwg ei fod yn lleihau'r galw am fanwerthu ar y stryd fawr. Dyna pam, ym mis Ionawr 2020, y gwnaethom lansio'r rhaglen Trawsnewid Trefi i helpu i gefnogi busnesau yng nghanol trefi, ac mae honno bellach yn cael ei harwain gan fy nghyd-Weinidog, y Dirprwy Weinidog Newid Hinsawdd.

Diolch, Weinidog. Pan ofynnwyd iddynt nodi'r hyn yr hoffent ei weld yng nghanol eu tref leol neu ar y stryd fawr yn lleol, daeth siopau bach annibynnol, ffyniannus i'r brig mewn arolwg a gynhaliwyd gan y Ffederasiwn Busnesau Bach ar gyfer eu hadroddiad diweddar, 'A Vision for Welsh Towns'. Hyd yn oed cyn COVID, roedd canol trefi yn fy rhanbarth yn ei chael hi'n anodd, ac mae'r pandemig wedi cael effaith arbennig o negyddol ar fusnesau manwerthu bach a theuluol ar y stryd fawr. Mae'r gefnogaeth a roddwyd i'r busnesau lleol hyn yn ystod y pandemig, wrth gwrs, wedi eu helpu i oroesi'r storm arbennig honno, ond erbyn hyn er bod y cyfyngiadau'n llacio, mae nifer yr ymwelwyr yn dal yn isel ac mae'r biliau bellach yn pentyrru go iawn.

Mae un o fy etholwyr wedi bod yn rhedeg siop yng nghanol tref Castell-nedd dros ran helaeth o'r 10 mlynedd diwethaf. Gyda chymorth yn dod i ben ac ardrethi busnes uchel ar ben hynny, dywedodd eu bod yn cael amser caled iawn; gan fod biliau ynni sy'n codi i'r entrychion yn gur pen arall, dywedodd y byddai ardrethi busnes is yn help mawr. Gan fod ardrethi busnes uchel yn dwysáu'r heriau y mae canol trefi'n eu hwynebu, a wnaiff y Gweinidog ystyried cynyddu rhyddhad ardrethi i fusnesau manwerthu yng nghanol trefi a gwrando ar alwad y Ffederasiwn Busnesau Bach i gyhoeddi eu hadolygiad o'r system ardrethi busnes ar frys ac amlinellu cynigion ar gyfer diwygio o sylwedd sy'n gweithio i fusnesau bach lleol? Diolch.

Mater i'r Gweinidog Cyllid a Llywodraeth Leol yw diwygio ardrethi busnes. O ran y system rhyddhad ardrethi, wrth gwrs, rydym wedi cyhoeddi rhyddhad ardrethi i ystod o fusnesau a byddem yn annog busnesau i sicrhau eu bod yn manteisio ar eu hawl i'r rhyddhad ardrethi o 50 y cant. Nawr, mae'n her i rai busnesu newid i gael rhywfaint o ardrethi busnes ar ôl peidio â chael unrhyw ardrethi busnes yn y bôn mewn amryw o'r meysydd hynny, a chaiff hynny ei ddwysáu, wrth gwrs, gan yr argyfwng costau byw, sy'n rhywbeth i gwsmeriaid y busnesau hynny yn ogystal â'r busnesau eu hunain, a fydd â'u biliau ynni eu hunain hefyd.

Felly, mae'r weledigaeth fanwerthu yr ydym yn gweithio arni hyd yn oed yn bwysicach, rwy'n credu, o ran yr hyn y gallwn ei wneud gyda'n gilydd i sicrhau bod gennym ddyfodol ffyniannus a chadarnhaol ar gyfer manwerthu, yn siopau mawr a bach. Ac wrth gwrs, mae cael canol trefi effeithiol yn ymwneud yn rhannol ag ymdeimlad o le a'r hyn y mae pobl yn ei feddwl sy'n gwneud y lle y maent yn byw ynddo'n arbennig, yn ogystal â lle y gallech ymweld ag ef hefyd. Dyna pam ein bod yn treialu rhywbeth o'r enw NearMeNow i ddarparu mwy o allu marchnata digidol i fusnesau bach a strydoedd mawr. Oherwydd mewn gwirionedd, yn ogystal â'r nifer o ymwelwyr corfforol, gwyddom nad oedd gan lawer o'r busnesau hynny bresenoldeb digidol cyn y pandemig, ac mae'n rhywbeth a all gynhyrchu ymwelwyr os gall pobl gasglu eitemau o'r busnesau hynny ac edrych ar bryniannau eraill tra byddant yno. Rydym yn parhau i weithio nid yn unig gyda'r Ffederasiwn Busnesau Bach, ond gydag eraill hefyd ar beth fydd y weledigaeth ar gyfer manwerthu yn y dyfodol, ac mae'n bendant yn cydgysylltu â'r gwaith y mae'r Dirprwy Weinidog yn ei arwain ar newid hinsawdd, ond hefyd fy mhortffolio i ar sut i greu mwy o elw ar gyfer strydoedd mawr a lleoedd ffyniannus.