Diolch, Gweinidog, am gyflwyno'r datganiad heddiw ar ddiwygio ardrethi annomestig. Fel y gwyddom, mae ardrethi busnes yn parhau i fod yn bryder enfawr i lawer o fusnesau ar hyd a lled Cymru, a chynhaliodd y Ffederasiwn Busnesau Bach arolwg cyn etholiadau'r Senedd yn 2021 a ganfu mai ardrethi busnes oedd y brif broblem sy'n wynebu busnesau, wrth i 99 y cant o'r rhai a ymatebodd gredu y byddai camau i liniaru'r rhain yn cael effaith gadarnhaol ar eu busnes a'r economi.

Am ormod o amser, mae ein busnesau lleol a'n strydoedd mawr wedi eu gadael i ddirywio'n araf o dan bwysau'r ardrethi busnes uchaf ym Mhrydain. Ar yr ochr hon i'r meinciau, byddai'n llawer gwell gennym weld ardrethi busnes yn cael eu diddymu ar gyfer busnesau bach a diwygio'r dreth hen ffasiwn hon ar dwf.

Yn fwy nag erioed, nawr yw'r amser i Lywodraeth Cymru wneud gwahaniaeth a chefnogi ein busnesau. Felly, pan welais yr eitem hon ar yr agenda heddiw, roeddwn i'n edrych ymlaen at weld y Gweinidog yn cyflwyno rhywfaint o ddiwygio gwirioneddol, ac mae'n amlwg bod ei angen yn y maes hwn, ond rwyf i wedi fy siomi, Gweinidog, mae'n rhaid i mi ddweud, gyda'r diffyg manylion yn y datganiad heddiw. Rwy'n sylweddoli efallai ei fod yn fwy o drosolwg heddiw, ond hoffwn i siarad yn fyr am sut y gallwn ni weld mwy o fanylion y tu ôl i'r sylwadau sydd yma heddiw. Ac rwyf i wedi herio yn y gorffennol y defnydd o'r gair 'diwygio' wrth gyfeirio at y dreth gyngor. Ac eto, dyma'r gair yn cael ei ddefnyddio, diwygio, ond nid ydym yn gweld llawer iawn o ddiwygio'n digwydd—efallai ei fod yn fwy o addasu o amgylch yr ymylon.

A thrwyddi draw yn eich datganiad, Gweinidog, mae ymadroddion yn cael eu defnyddio yma, fel 'byddwn yn parhau i weithio', 'byddwn yn parhau i archwilio', 'rydym wedi gwrando ar alwadau', 'ein nod yw cyflwyno', 'byddwn yn cymryd camau cychwynnol', 'rydym yn datblygu ymhellach', 'byddwn yn cynnal adolygiad'—nid yw'n ymddangos bod yr un ohonyn nhw yn ymrwymo i gyfeiriad neu faes o'r diwygiad hwn sydd ei angen. Ac rwy'n siŵr bod llawer o'r rhai hynny y mae diwygio ardrethi annomestig yn effeithio arnyn nhw, a'r 99 y cant o'r busnesau hynny sy'n ystyried mai ardrethi busnes yw'r broblem fwyaf sy'n eu hwynebu, yn dymuno gwybod beth rydych chi'n ei wneud mewn gwirionedd a beth fyddwch chi'n ei wneud, a sut y bydd pobl a busnesau yn cael budd o'r diwygiad hwn. Ond nid wyf i'n cael syniad heddiw, o'r hyn yr ydych wedi ei rannu, ynglŷn â'r hyn yr ydych chi'n ei ystyried yw'r materion allweddol a'r hyn yr ydych chi'n ei ystyried yw'r atebion i'w datrys fel Llywodraeth.

Yn eich datganiad, Gweinidog, rydych chi hefyd yn awgrymu y gallai'r darn hwn o waith gymryd pedair blynedd. Byddai gen i ddiddordeb mawr mewn deall pam rydych chi'n meddwl y bydd yn cymryd cymaint o amser i'r diwygiad hwn ddigwydd.

Serch hynny, ar yr ochr gadarnhaol, roeddwn i'n falch iawn o weld eich sylwadau ynglŷn â'r rhan y mae llywodraeth leol yn ei chwarae, gan ddweud bod eu profiad a'u hymroddiad yn rhan annatod o gasglu a gweinyddu trethi lleol yn effeithiol, gan gynnwys y gwaith y gwnaethon nhw yn ystod y pandemig, ac, fel gwir hyrwyddwyr llywodraeth leol, rydym ni yn croesawu rhoi rhagor o bwerau i gynghorau ac yn edrych ymlaen at gyflwyno rheoliadau pellach ym mis Ebrill 2023. Byddai'n dda gen i wybod a ydych chi'n rhagweld y bydd unrhyw bwerau ychwanegol yn cael eu rhoi i lywodraeth leol o ran diwygio ardrethi annomestig hefyd.

Yn olaf, Gweinidog, roedd yn ddiddorol i mi weld y byddwch yn parhau i archwilio'r posibilrwydd o dreth ar werth tir yn lle ardrethi annomestig. Fodd bynnag, mae'n drueni nad ydym wedi cael rhagor o wybodaeth am hyn heddiw. A Gweinidog, fel y gwyddoch chi, mae ardrethi busnes yng Nghymru yn dal i fod yn uwch nag mewn rhannau eraill o'r DU. Wrth gwrs, rwy'n siŵr y byddwch chi'n cyfeirio at gynllun rhyddhad ardrethi busnesau bach Llywodraeth Cymru, sydd wedi helpu llawer o fusnesau bach, ond nid yw'n newid y ffaith bod ardrethi annomestig yng Nghymru yn dal i fod yn uwch, gyda lluosydd yng Nghymru o 53.5c, ac yn Lloegr y lluosydd safonol yw 51.2c. Felly, yng ngoleuni hyn, Gweinidog, hoffwn i wybod a allech chi amlinellu sut y bydd eich diwygiadau arfaethedig yn sicrhau nad yw'r busnesau hynny yng Nghymru o dan anfantais o'u cymharu â busnesau mewn mannau eraill. Diolch yn fawr iawn. Diolch.