8. Pa gamau mae'r Llywodraeth yn eu cymryd i sicrhau tai addas i ateb galw cymunedol? OQ57882

Gwnaethom ragori ar ein hymrwymiad tai blaenorol yng Nghymru ac rydym yn parhau i adeiladu ar hyn. Mae ein targed o 20,000 o gartrefi yn canolbwyntio ar gynyddu nifer y cartrefi yn y sector cymdeithasol. Rydym wedi dyrannu'r lefelau uchaf erioed o fuddsoddiad mewn tai am y tair blynedd nesaf i gefnogi'r angen am gartrefi ledled Cymru.

Diolch yn fawr iawn i'r Dirprwy Weinidog am yr ateb hwnna. Dwi'n croesawu'r cynnydd sydd wedi cael ei weld yn y gyllideb tuag at dai cymdeithasol. Os ydyn ni i fynd i'r afael â'r argyfwng tai, yna mae'n rhaid, wrth gwrs, wrth rhagor o dai cymdeithasol, ond mae'n rhaid iddyn nhw hefyd fod yn addas i bwrpas. Dwi wedi mynd i weld nifer fawr o etholwyr yn ddiweddar sydd yn gorfod byw mewn tai anaddas. Cymerwch Claire, er enghraifft. Mae hi'n fam i bedwar o blant bach, dwy ohonyn nhw'n fabanod, ac mae hithau'n byw ar y fflat uchaf ac yn gorfod cario'r goetsh i fyny, gadael y baban i fyny'r staer, yna mynd i lawr staer i gario'r goetsh, yna mynd â'r ail faban, ac yna'n ôl lawr staer eto am y trydydd neu'r pedwerydd gwaith i fynd i nôl ei siopa—tŷ cwbl anaddas ar ei chyfer hi, a'r tŷ hefyd yn oer ac yn damp. Un enghraifft ydy Claire o nifer fawr yn fy etholaeth i, heb sôn am enghreifftiau ym mhob etholaeth arall.

Rydyn ni'n gwybod hefyd fod yna alw am fyngalos ar gyfer pobl ag anghenion symudedd neu bobl oedrannus, ac mae yna alw cynyddol am dai un llofft ar gyfer haen o bobl benodol o fewn ein cymdeithas ni. Pa gamau, felly, ydych chi fel Llywodraeth yn eu cymryd, nid yn unig i adeiladu mwy o dai ond i adnabod anghenion pobl a sicrhau bod y tai newydd naill ai yn cyfarch y galw neu'n medru cael eu haddasu'n hawdd ac yn rhad i gyfarch anghenion penodol?

Wel, mae Mabon ap Gwynfor yn gwneud nifer o bwyntiau teg yno, ac mae'n gwneud dwy feirniadaeth hanfodol nad yw'r system tai cymdeithasol wedi bwydo'r galw ers degawdau lawer, sy'n gywir, a bod tai'r sector preifat yn darparu gormod o'r un mathau o dai ac nad ydynt yn darparu ar gyfer yr ystod o anghenion, megis byngalos, a cheir set gymhleth o broblemau o dan y ddau fater hynny.

Rydym yn mynd i'r afael â'r cyntaf gyda tharged uchelgeisiol iawn o 20,000 o gartrefi cymdeithasol carbon isel, a fydd yn gwneud gwahaniaeth sylweddol, ac mae cynnydd yn cael ei wneud eleni yng Ngwynedd. Rwy'n falch o weld saith cynllun tai yn cael eu hariannu ar gyfer rhent cymdeithasol, sydd â'r potensial i ddarparu 88 o gartrefi yn y blynyddoedd i ddod, gan wneud peth gwahaniaeth yn y cymunedau hynny. O ran y feirniadaeth ehangach o'r ffordd y gall y farchnad ddarparu dull mono o ymdrin â thai, dull gweithredu ar raddfa fawr, ac nid yr amrywiaeth sydd ei hangen ar boblogaeth sy'n heneiddio, mae hynny'n galw am darfu pellach ar fodel y farchnad. Ac fel y gŵyr, drwy ein cytundeb cydweithio, rydym yn treialu amrywiaeth o wahanol ddulliau, yn ogystal â'n cyfres o ddiwygiadau dulliau modern o adeiladu, er mwyn annog adeiladu tai sydd wedi'u cynllunio'n dda ac amrywiaeth ehangach o dai i ailgyflenwi'r stoc dai.

Ond yn y pen draw, methiant y farchnad yw hyn, a thrwy ein prosiectau economi sylfaenol, mae angen inni weithio gyda landlordiaid cymdeithasol cofrestredig, ysgogi cadwyni cyflenwi lleol a chael cwmnïau adeiladu bach a chanolig lleol i gamu'n ôl i'r farchnad dai yn hytrach na gwneud estyniadau a garejys fel y maent yn canolbwyntio'n bennaf arnynt ar hyn o bryd am fod hynny'n darparu elw dibynadwy a chyflym. Mae angen inni gael dull o weithredu sy'n wahanol i'r farchnad er mwyn diwallu'r angen y mae'n ei grybwyll.

Diolch i'r Dirprwy Weinidog am yr eitem yna.