– Senedd Cymru am 2:33 pm ar 3 Mai 2022.
Diolch i'r Prif Weinidog. Yr eitem nesaf felly yw'r datganiad a chyhoeddiad busnes, a dwi'n galw ar y Trefnydd i wneud y datganiad hwnnw. Lesley Griffiths.
Diolch, Llywydd. Mae ychydig o newidiadau i fusnes yr wythnos hon. Yn gyntaf, bydd Gweinidog yr Economi yn gwneud datganiad ar fesurau reoli ffiniau fel yr eitem nesaf o fusnes. Yn ail, mae'r Pwyllgor Busnes wedi cytuno i leihau'r amser sydd wedi'i neilltuo ar gyfer cwestiynau i Gomisiwn y Senedd a chanslo'r ddadl fer, gan nad oes unrhyw bwnc wedi'i gyflwyno, yfory.
Mae'r busnes drafft ar gyfer y tair wythnos nesaf wedi'i nodi ar y datganiad a chyhoeddiad busnes, sydd i'w weld ymhlith y papurau cyfarfod sydd ar gael i'r Aelodau yn electronig.
Gweinidog, hoffwn i chi sicrhau datganiad gan y Dirprwy Weinidog Gwasanaethau Cymdeithasol, iddi ymateb i'r Athro Donald Forrester, sydd wedi galw am adolygiad o waith cymdeithasol plant yng Nghymru yn dilyn marwolaeth Logan Mwangi. Dywedodd yr athro wrth BBC Cymru fod cryn nifer o farwolaethau plant wedi bod ledled y DU, y mae angen arolygon i gynnwys y gwasanaethau cymdeithasol arnyn nhw. Yn ôl yr athro, dylai adolygiad annibynnol gael ei gynnal yng Nghymru, yn debyg i'r rhai sy'n cael eu cynnal yn Lloegr, yr Alban a Gogledd Iwerddon. Mae'r materion hyn yn eithriadol o bwysig, a byddwn yn annog y Gweinidog i nodi ymateb. Diolch yn fawr iawn.
Diolch. Wel, cyfeiriodd yr Aelod at achos Logan Mwangi, sy'n amlwg yn achos trasig, ac mae ein meddyliau'n llwyr gyda phawb a effeithiwyd gan farwolaeth Logan. Rwy'n credu mai'r hyn sy'n wirioneddol bwysig nawr yw bod yr adolygiad o arferion plant a'r arolygiad arfaethedig gan Arolygiaeth Gofal Cymru yn cael eu cwblhau cyn i'r Gweinidog wneud unrhyw ddatganiad.
Trefnydd, hoffwn ofyn am ddatganiad gan y Gweinidog Newid Hinsawdd yn ein diweddaru ar y gwaith ar fetro de Cymru. Gyda'r gwaith yn mynd rhagddo mewn nifer o ardaloedd ledled y rhanbarth rwyf yn ei gynrychioli, rhaid cyfaddef bod trigolion wedi cael sioc o ran faint o effaith mae'r gwaith yn ei gael arnynt. Mae nifer wedi sôn wrthyf ac wedi ysgrifennu ataf yn cwyno bod y sŵn yn eu cadw'n effro dros nos, sydd wedyn yn effeithio ar eu gwaith a hefyd ar addysg eu plant, ac yn gofyn pam nad yw'r gwaith hwn yn digwydd yn bennaf yn y dydd. Byddai'n fuddiol gwybod sut mae'r gwaith yn mynd rhagddo, a sut mae cwynion a phrofiadau trigolion yn cael eu delio â nhw i sicrhau bod unrhyw amhariad, ar gwsg yn benodol, yn cael ei leihau gymaint ag sy'n bosib, tra bo'r gwaith pwysig a hanfodol yma yn mynd rhagddo.
Diolch. Mae llawer iawn o waith yn cael ei wneud ar hyn o bryd, fel yr ydych chi wedi cyfeirio ato, o ran metro'r de, ac yn wir, metro'r gogledd. Rydych chi'n codi rhai pryderon—pryderon penodol, mae'n ddrwg gennyf i—gan etholwyr. Rwy'n credu y byddai'n fwy priodol ysgrifennu at y Dirprwy Weinidog Newid Hinsawdd a'i gael i ymchwilio i'r rheini.
Hoffwn i ofyn am ddau ddatganiad gan y Llywodraeth. Yn gyntaf, yr oedd llawer o fy etholwyr yn pryderu o ddifrif ynghylch sylw a wnaeth Jacob Rees-Mogg am ddyfodol yr Asiantaeth Trwyddedu Gyrwyr a Cherbydau yn Abertawe. Hoffwn i bwysleisio pwysigrwydd y DVLA i Abertawe a'r gymuned ehangach. Dyma sut y gweithiodd ffyniant bro Llafur yn y 1960au, drwy symud un o adrannau'r Llywodraeth allan o Lundain. A all Llywodraeth Cymru wneud datganiad am bwysigrwydd cyrff sydd wedi'u hariannu gan Lywodraeth San Steffan yng Nghymru?
Yn ail, hoffwn i ofyn cwestiwn am athrawon cyflenwi. Fel rhywun sydd wedi gofyn yn barhaus am ddarpariaeth athrawon cyflenwi yn y sector cyhoeddus, rwyf i wedi credu ers tro byd fod athrawon cyflenwi'n cael eu trin yn wael. Roeddwn i'n falch iawn o weld y camau arfaethedig yng nghytundeb Llywodraeth Cymru a Phlaid Cymru. Hoffwn i gael datganiad gan y Llywodraeth ynghylch pryd a sut y bydd y dewis ar gyfer model mwy cynaliadwy o addysgu cyflenwi, gyda gwaith teg wrth ei wraidd, a fyddai'n cynnwys mentrau wedi'u harwain gan awdurdodau lleol ac wedi'u harwain gan ysgolion, yn cael ei weithredu.
Diolch i Mike Hedges. Rwy'n credu eich bod yn gwneud pwynt pwysig iawn ynghylch adrannau Llywodraeth y DU, ac yn wir adrannau Llywodraeth Cymru, y tu allan i'r brifddinas. Ac rwy'n credu mai'r hyn yr ydych chi'n iawn i dynnu sylw ato yw'r rhan ysgogi bwysig y gall y Llywodraeth a'i phartneriaid yn y sector cyhoeddus ehangach ei chwarae wrth gefnogi'r adfywio hwnnw ac adnewyddu'r economi drwy ddefnyddio staff a swyddfeydd yn strategol fel rhan o strategaeth sy'n seiliedig ar leoedd. Mae'n rhywbeth y mae Llywodraeth Cymru wedi ymdrechu'n galed iawn i'w gefnogi yn ystod yr ychydig flynyddoedd diwethaf, a byddwch chi'n ymwybodol, yn ddiweddar, fod swyddfa newydd Trafnidiaeth Cymru, er enghraifft, ym Mhontypridd, a helpodd i roi hwb gwirioneddol i adfywio yn yr ardal honno, ac, yn wir, o leoliad pencadlys Banc Datblygu Cymru yn fy etholaeth i, sef Wrecsam, a fydd, gobeithio, yn tyfu eto yn ystod y blynyddoedd nesaf. Rwy'n credu, wrth i ni symud allan o'r pandemig, bydd y cyfleoedd i gael mwy o'r arfer hwn—. Ac rydym ni'n cydnabod yn llwyr bwysigrwydd y DVLA yn Abertawe. Mae wedi bod yn gymorth economaidd hanfodol i Dreforys a'r ardal ehangach drwy'r ôl troed economaidd sydd ganddo yno.
O ran eich cwestiwn ynghylch athrawon cyflenwi, mae'r Gweinidog Addysg a'r Gymraeg yn eistedd wrth fy ymyl, ac mae'n hapus iawn i gyflwyno datganiad.
Gweinidog, a gaf i ofyn am ddatganiad gan y Gweinidog addysg am atebolrwydd a hawliau rhieni mewn ysgolion yng Nghymru? Y rheswm yr wyf yn gofyn am hyn yw fy mod yn ymdrin ag achos ar ran etholwr y mae ei ferch yn dioddef o orbryder ac yn aros i gael ei hasesu gan y gwasanaeth iechyd meddwl plant a'r glasoed ar hyn o bryd. Mae'r disgybl wedi'i gwahardd o'r ysgol o ganlyniad i helynt a ddigwyddodd, er nad oes prawf ei bod hi wedi cymryd rhan neu hyd yn oed, yn wir, yn gyfrifol am hyn. Cafodd fy etholwr wybod fod yn rhaid i'w ferch fynychu Canolfan Gyflawni'r Bont yng Nghasnewydd, ond nid oes lle iddi ar hyn o bryd, ac mae'n rhaid iddi barhau â'i haddysg ar-lein. Mae hyn yn gwbl groes i ddymuniadau'r rhiant, nad yw'n credu bod hyn er ei lles gorau ac yn dymuno iddi barhau i fynychu'r ysgol, wrth aros am asesiad CAMHS. Mae'r ysgol wedi gwrthod ystyried ei phenderfyniad i wahardd y plentyn a phan gysylltais i ag adran addysg Cyngor Dinas Casnewydd, cefais i wybod mai mater yn yr ysgol yw hwn ac nid mater i'r awdurdod lleol wneud sylwadau arno. Felly, Gweinidog, gaf i ofyn am ddatganiad gan y Gweinidog am atebolrwydd adrannau addysg lleol am y penderfyniadau sy'n cael eu gwneud gan eu hysgolion a pha hawliau sydd gan rieni os yw eu barn am yr hyn sydd orau i'w plentyn yn wahanol i farn yr ysgol? Diolch.
Unwaith eto, rwy'n credu y byddai'n fwy priodol pe baech chi'n ysgrifennu at y Gweinidog Addysg a'r Gymraeg. Mae'n bryder penodol iawn yr ydych chi'n ei godi.
Hoffwn i gael datganiad, os gwelwch yn dda, yn amlinellu pa waith sy'n digwydd ar draws y Llywodraeth i ymdrin â'r prinder therapi adfer hormonau yn y DU. Mae etholwyr wedi cysylltu â mi sy'n pryderu'n fawr am hyn ac yn llawn ofn ynghylch sut y byddan nhw'n ymdopi os na allan nhw reoli eu symptomau menopos. Trefnydd, nid ydym ni'n siarad digon am y menopos. Mae stigma o hyd sy'n golygu bod gormod o bryderon menywod yn cael eu hanwybyddu neu nad ydyn nhw'n cael eu cymryd o ddifrif, a gallan nhw wynebu symptomau gwanychol, nid dim ond pyliau o wres neu broblemau cysgu, ond poen a phryder sy'n effeithio ar sut y maen nhw'n byw eu bywydau.
Gwnaeth arolwg diweddar ganfod fod un o bob 10 menyw sydd wedi gweithio yn ystod y menopos wedi gadael eu swydd oherwydd eu symptomau, a bydd y prinder HRT presennol yn gwneud bywydau menywod di-rif yn fwy o straen difrifol. Nawr, rwy'n sylweddoli mai Llywodraeth y DU sy'n gyfrifol am gynnal y cyflenwad o feddyginiaethau, ond rwy'n deall bod Llywodraeth Cymru yn gweithio ar draws y Llywodraeth i helpu i sicrhau bod menywod yn parhau i gael presgripsiynau. Rwy'n siŵr y byddai menywod ledled Cymru yn croesawu datganiad gan y Llywodraeth yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i ni i gyd am y cynnydd sy'n cael ei wneud ledled y DU i fynd i'r afael â'r prinder HRT.
Diolch, ac rwy'n credu bod Delyth Jewell yn codi pwynt pwysig iawn, sy'n effeithio, yn amlwg, ar lawer o'n hetholwyr. Rwy'n gwybod, yn sicr, gan wisgo fy het AS, yr wyf i wedi cael sylwadau. Rwy'n credu eich bod chi'n hollol gywir, nid yw pobl yn cydnabod y menopos yn y ffordd y dylai gael ei gydnabod. Rwy'n falch iawn bod Llywodraeth Cymru newydd benodi un o'n swyddogion ni i fod yn eiriolwr y menopos, a gwn i y byddaf i a chydweithwyr eraill yn y Cabinet yn ymgysylltu â hi i weld beth arall y gallwn ni'i wneud i godi ymwybyddiaeth o'r mater hwn.
Gofynnaf i'r Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol—nid yw hi yn y Siambr, ond gofynnaf iddi'n sicr—a all hi roi'r wybodaeth ddiweddaraf am drafodaethau ar draws holl weinyddiaethau Llywodraeth y DU. Fel y gwnaethoch chi ei ddweud, cyfrifoldeb Llywodraeth y DU ydyw, ond, os oes unrhyw beth y mae'n teimlo sy'n werth rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau yn ei gylch, gofynnaf i iddi hi wneud hynny.
Diolch i'r Trefnydd.