8. Pa gamau mae'r Llywodraeth yn eu cymryd i gynorthwyo'r sector tai cymdeithasol yn wyneb y cynnydd mewn costau adeiladu? OQ57948

Wel, diolch yn fawr am y cwestiwn. Llywydd, mae Llywodraeth Cymru yn gweithio’n agos gyda landlordiaid cymdeithasol i gefnogi'r sector. Yn y flwyddyn ariannol ddiwethaf, fe wnaethon ni dalu £11 miliwn o grantiau ychwanegol a £25 miliwn o fenthyciadau di-log i landlordiaid cymdeithasol i'w helpu i ymdopi â chynnydd mewn costau deunyddiau. Rydyn ni’n parhau i fonitro'r pwysau ar y gadwyn gyflenwi yn y sector adeiladu.

Diolch yn fawr iawn i'r Prif Weinidog am yr ateb hwnnw. Mae gan y Llywodraeth darged, wrth gwrs, o adeiladu tai cymdeithasol, ac mae eu mawr angen nhw er mwyn mynd i'r afael â'r rhestrau aros ar gyfer tai. Mae yna ddatblygiadau tai yn yr arfaeth ar hyn o bryd, ond mae contractwyr yn ei chael hi'n anodd i ddelifro rhai cytundebau oherwydd y cynnydd aruthrol mewn pris deunyddiau a llafur. Mae pris coed wedi llifio, er enghraifft, wedi cynyddu 90 y cant mewn blwyddyn. Mae dur wedi cynyddu tua 70 y cant. Mae copr, sment a deunyddiau eraill wedi cynyddu'n aruthrol hefyd. 

Mae'r cynnydd mewn pris ynni wedi cyfrannu'n fawr at hyn, ond mae'r sector yn dweud wrthyf fi fod Brexit hefyd wedi chwarae rhan yn y cynnydd. Yn fwy na'r trafferthion presennol i'r sector adeiladu, mae bron yn amhosib i'r sector adeiladu a thai cymdeithasol i flaen-gynllunio. Mae'r cynnydd cyson yma yn golygu nad ydym yn gwybod os fyddan nhw'n medru cadw at dermau cytundeb yn y dyfodol. Mae'r ansicrwydd yma felly yn effeithio ar y llif gwaith, gyda rhai adeiladwyr yn gorfod gadael gweithwyr i fynd oherwydd yr ansicrwydd. Mae hyn yn arwain at waith yn stopio, ac yn effeithio ar ddatblygiadau. 

Yn wyneb hyn, felly, oes yna gymorth brys ychwanegol y gall y Llywodraeth ei roi er mwyn pontio yn ystod y cyfnod anodd yma er mwyn sicrhau bod llif gwaith yn parhau, a bod y targedau adeiladu tai cymdeithasol yn cael eu cyrraedd?

Llywydd, diolch yn fawr i Mabon ap Gwynfor am y pwyntiau pwysig yna. Mae beth ddywedodd e yn wir; mae targed uchelgeisiol gyda ni fel Llywodraeth i adeiladu mwy o dai am rent cymdeithasol yma yng Nghymru, ac mae'r sector, dwi'n cydnabod, yn wynebu nifer o sialensiau ar hyn o bryd. Mae swyddogion yn cyfarfod gyda'r sector bob tair wythnos i fonitro'r pwysau ar y gadwyn gyflenwi. Ymhlith y sefydliadau yr ydym yn gweithio gyda nhw yw'r cyngor ar weinyddiaeth adeiladu. Cafodd y cyfarfod diwethaf ei gynnal ar 13 Ebrill, a daeth i'r casgliad bod y pwysau ar y gadwyn gyflenwi wedi sefydlogi yn gynharach eleni.

Ers hynny, wrth gwrs, mae Brexit, fel roedd yr Aelod yn ei ddweud, a chwyddiant, prinder llafur ac effaith y rhyfel yn Wcráin, yn parhau i greu pwysau gwirioneddol ar dai cymdeithasol. Yn y flwyddyn ariannol ddiwethaf, roedd y Llywodraeth wedi ffeindio mwy o arian—£24 miliwn, dwi'n meddwl—i helpu'r sector i ymdopi â'r problemau sydd yn codi yn y meysydd fel yna. Ac mae Llywodraeth Cymru yn gweithio gyda phartneriaid i liniaru'r ffactorau hyn, i'r graddau eu bod o fewn ein rheolaeth neu ddylanwad.