1. Cwestiynau i’r Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol – Senedd Cymru ar 4 Mai 2022.
6. Pa asesiad y mae'r Gweinidog wedi'i wneud o effaith chwyddiant ar bobl sy'n byw ar incwm isel? OQ57954
Bydd y cynnydd mewn chwyddiant ynghyd â threthi uwch yn arwain at ostwng safonau byw a bydd yn rhoi pwysau sylweddol pellach ar gyllidebau aelwydydd. Mae Llywodraeth Cymru yn gwneud popeth yn ei gallu, gyda'r pwerau sydd ganddi, i ddarparu cymorth i'n haelwydydd mwyaf bregus yng Nghymru.
Rwy'n dyfynnu Jack Monroe:
'Fe brynais werth £10 o fwyd yn 2012... a phrynu'r un peth yn union' yn 2022,
'ac fe gostiodd £17.11.'
Dyna gynnydd o dros 70 y cant. Nid yw'r isafswm cyflog na budd-daliadau wedi codi'n agos at y lefel honno. Hyd yn oed gyda'r newid gan y Swyddfa Ystadegau Gwladol yn y ffordd y mae'n casglu data chwyddiant, nid yw'r cynnydd enfawr mewn prisiau bwyd yn cael ei adlewyrchu'n llawn yn y cyfraddau chwyddiant. Mae mwy a mwy o bobl dlawd yn gorfod defnyddio banciau bwyd. Mae gan saith o'r wyth ward yn fy etholaeth fanc bwyd erbyn hyn. Pa gymorth y mae Llywodraeth Cymru yn ei roi i fanciau bwyd?
A gaf fi ddweud fy mod yn parchu rôl a chyfraniad yr ymgyrchydd cyfiawnder bwyd, Jack Monroe, am dynnu sylw at hynny, a chydnabod effaith Brexit ar gostau bwyd cynyddol hefyd, rhywbeth y gwnaethom ymateb iddo a'i grybwyll ddoe yn ystod y cwestiynau i'r Prif Weinidog—yr effaith, a'r ffyrdd y mae'r Llywodraeth Dorïaidd hon yn y DU wedi cael effaith mor andwyol ar fywydau pobl, gan arwain at yr argyfwng costau byw hwn? Ond yr ateb i'ch cwestiwn yw bod y ffigurau a gyhoeddwyd gan Ymddiriedolaeth Trussell yr wythnos diwethaf wedi dangos rhwydwaith o fanciau bwyd, a bod 1,341,000 o barseli bwyd brys wedi'u dosbarthu i bobl sy'n wynebu caledi ariannol rhwng 1 Ebrill 2021 a 31 Mawrth 2022. Mae'n fater o fwyta neu aros yn gynnes, o golli'r £2 filiwn o gyllid pontio'r UE, cefnogi sefydliadau bwyd cymunedol, a 40 o ddyfarniadau grant sydd bellach yn mynd gan Lywodraeth Cymru i awdurdodau lleol, grwpiau'r trydydd sector, ysgolion ac eglwysi.
Diolch hefyd i'r Aelod am gyflwyno'r cwestiwn pwysig hwn heddiw. Yr wythnos diwethaf, Weinidog, fe fynychais un o weminarau Prifysgol Caerdydd, ac roedd Aelodau eraill o'r Senedd yno hefyd, lle'r oeddent yn rhannu eu gwerthusiad o'r ymateb polisi i'r her costau byw. Gwnaethant dynnu sylw at y ffaith mai un o'r heriau anghymesur sy'n wynebu'r rheini ar incwm is yw pwysau chwyddiant costau ynni wrth gwrs, ac fel y gwyddom yng Nghymru mae gennym stoc dai hŷn a llai effeithlon o ran ynni o gymharu â rhannau eraill o'r DU. Cefnogir hynny gan ddata dadansoddi cyllidol Cymru, a ganfu mai 45 y cant o eiddo yng Nghymru sydd wedi'u graddio o A i C o ran effeithlonrwydd ynni, o'i gymharu â 52 y cant o eiddo mewn mannau eraill, sydd â'r lefel uchaf honno o effeithlonrwydd ynni. Felly, yng ngoleuni hyn, Weinidog, pa drafodaethau yr ydych yn eu cael gyda'r Gweinidog Newid Hinsawdd i wneud tai'n fwy effeithlon yng Nghymru, i helpu gyda phwysau chwyddiant costau ynni ar y rheini sydd â'r incwm isaf?
Diolch ichi am y cwestiwn adeiladol iawn hwnnw, Sam Rowlands. Fe fyddwch yn gwybod fy mod wedi cynnal uwchgynhadledd argyfwng costau byw ym mis Chwefror. Fe'i cadeiriais, gyda'r Gweinidog Newid Hinsawdd, a siaradodd am heriau tai ac effeithlonrwydd ynni a'r buddsoddiad yn y gyllideb eleni i gefnogi effeithlonrwydd ynni a hybu ynni adnewyddadwy, ond hefyd o ran ffynonellau ynni. Ac roedd fy nghyd-Aelod, Rebecca Evans, sy'n Weinidog Cyllid a Llywodraeth Leol yno hefyd. Felly, rydym yn trafod y materion hyn. Mae'n gyfrifoldeb trawslywodraethol i fynd i'r afael â thlodi tanwydd, ein rhaglen Cartrefi Clyd, sy'n dod i ben yn awr wrth gwrs yn sgil yr ymgynghoriad a gynhaliwyd gennym. Mae'r rhain i gyd yn hanfodol i fynd i'r afael â'r argyfwng costau byw, ond yr hyn sydd ei angen arnom yw'r arian i'n cefnogi i wneud hynny, a dyna lle rwy'n gobeithio y byddwch yn galw ar Lywodraeth y DU yn arbennig i gael yr arian hwnnw o dreth ffawdelw i sicrhau y gallwn fuddsoddi mwy mewn effeithlonrwydd ynni a hefyd i leihau biliau tanwydd y rhai sy'n mynd i gael eu taro galetaf gan yr argyfwng costau byw.