2. Beth mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i sicrhau bod lleisiau plant sy'n derbyn gofal a'r rhai sy'n gadael gofal yn cael eu clywed, i'w galluogi i lywio penderfyniadau polisi, fel diwygio'r gwasanaethau presennol mewn modd radical? OQ58012

Llywydd, diolch i Jack Sargeant am hynna. Mae gwrando ar lais plant yn rhan annatod o'n gwaith ac, yn wir, wedi'i ymgorffori mewn deddfwriaeth a basiwyd gan y Senedd hon. Yr haf hwn, byddwn yn dod â phobl ifanc â phrofiad o ofal ynghyd i drafod ein hagenda radical o leihau niferoedd gofal, dileu'r broses o wneud elw yn y system ofal, a darparu ein cynllun incwm sylfaenol arloesol.

Rwy'n ddiolchgar i'r Prif Weinidog am hynna. A bydd y Prif Weinidog yn ymwybodol fy mod, ar hyn o bryd, yn cadeirio sesiynau tystiolaeth y Pwyllgor Deisebau ar gasglu a chyhoeddi data fel mater o drefn ar faint o fabanod a phlant sy'n dychwelyd at eu rhieni sydd â phrofiad o ofal ar ddiwedd lleoliad rhiant a phlentyn. Nawr, yn rhan o fy ymrwymiad i ymgysylltu'r pwyllgor â'r cyhoedd yng Nghymru, ymwelais i â fy nghyd-Aelod Buffy Williams â Voices From Care Cymru gan gyfarfod â rhieni â phrofiad o ofal i glywed yn uniongyrchol ganddyn nhw. Dywedodd un unigolyn wrthym ni am y rhyngweithio y cafodd gyda'r gweithiwr cymdeithasol, a dyfynnaf:

'Roedd gen i ychydig o win yn y gegin ers y Nadolig. Daeth y gweithiwr cymdeithasol i mewn, dod o hyd iddo, a'i dywallt i lawr y sinc. A dywedodd, "Os gwnei di barhau fel hyn, fe fyddi di yn yr un sefyllfa â dy fam yn y pen draw." Doeddwn i ddim hyd yn oed wedi ei agor eto, roedden nhw'n cymryd yn ganiataol fy mod i'n yfwr, a doeddwn i ddim.'

Llywydd, ceir enghreifftiau di-rif o sut mae pobl sydd wedi dioddef trawma yn eu bywydau yn cael eu trin yn wahanol i'r ffordd y byddai rhywun yn siarad â fi neu chi neu weddill yr Aelodau yn y Senedd hon. Prif Weinidog, yn y rhaglen lywodraethu, rydych chi wedi ymrwymo i archwilio diwygio radical i'r gwasanaethau presennol ar gyfer y rhai sy'n gadael gofal. Mae'n amlwg o'r sgyrsiau yr wyf i wedi eu cael eu bod nhw eisiau cymryd rhan yn y broses hon. A wnewch chi ymrwymo i sicrhau bod pobl ifanc mewn gofal, a'r rhai sy'n gadael gofal, yn cael eu cynnwys yn llawn?

Llywydd, diolch i Jack Sargeant am y cwestiwn ychwanegol yna. Ac rwy'n credu ei fod yn dangos pwysigrwydd y pwyllgor y mae'n ei gadeirio a'r ffordd y gall y Pwyllgor Deisebau sicrhau bod tystiolaeth uniongyrchol pobl yng Nghymru yn dylanwadu ar y trafodaethau yr ydym ni'n eu cael fel Llywodraeth ac yn y Siambr hon. Rydym ni eisoes wedi ymrwymo i wneud yn siŵr bod llais pobl ifanc yn cael ei glywed yn y rhaglenni yr ydym ni'n eu datblygu. Lansiwyd ein cynllun plant a phobl ifanc ar 1 Mawrth. Roedd yn bleser mawr, ynghyd â'r Gweinidog Julie Morgan, cael cyfarfod â phobl ifanc yr adlewyrchwyd eu lleisiau yn y cynllun hwnnw. Ac mae gan y bwrdd goruchwylio, sy'n gyfrifol am wneud yn siŵr bod y cynllun hwnnw yn cael ei roi ar waith, ddau berson ifanc â phrofiad o ofal ar y bwrdd hwnnw—un yn cynrychioli pobl ifanc o'r gogledd a'r llall bobl ifanc yma yn y de. Mae gan ein grŵp rhianta corfforaethol, sydd, eto, yn goruchwylio'r gwaith y mae ein cydweithwyr yn yr awdurdodau lleol yn ei wneud, bump o bobl ifanc mewn panel, yn helpu i wneud yn siŵr bod y gwaith hwnnw yn cael ei gyflawni yn briodol. Mae hynny i gyd yn dyst i'n penderfyniad parhaus i wneud yn siŵr bod llais pobl ifanc, ac yn enwedig pobl ifanc â phrofiad o ofal, yn cael ei glywed yn uniongyrchol yn natblygiad y gwasanaethau y maen nhw naill ai'n dibynnu arnyn nhw ar hyn o bryd neu wedi dibynnu arnyn nhw yn y gorffennol.

O ran y pwynt penodol a gododd Jack Sargeant, Llywydd, rydym ni wedi ymrwymo fel Llywodraeth i wneud yn siŵr bod gwasanaethau eiriolaeth rhieni ar gael i deuluoedd sy'n cael eu hunain mewn perygl o gael eu tynnu i mewn i'r system ofal, fel nad yw'r mathau hynny o sylwadau yn cael eu gwneud i bobl sy'n agored i niwed yn y ffordd honno, mewn ffordd na fydden nhw'n cael eu gwneud gan rieni eraill. Ac mae'r gwasanaeth eiriolaeth rhieni hwnnw bellach wedi cael ei ariannu, o ganlyniad i'r gyllideb a basiwyd yn y Senedd hon, ac a fydd yn cael ei chyflwyno dros y 12 mis sydd o'n blaenau, ac a fydd yn enghraifft arall o'r ffordd y gallwn ni wneud yn siŵr sicrhau bod llais pobl ifanc, a llais y rhai sy'n ymwneud â systemau cyhoeddus, yn cael ei glywed a'i glywed yn rymus.

Gareth Davies.

Doeddwn i ddim yn sylweddoli fy mod i i lawr ar gyfer cwestiwn atodol. Ond o ran eich pwynt am ddiddymu'r gwasanaethau i blant sy'n gwneud elw yng Nghymru, mae'n 80 y cant o'r sector, Prif Weinidog. Felly, gyda hynny mewn golwg, a allwch chi newid y polisi hwnnw i'w wneud yn fwy adlewyrchol o'r sector preifat, sy'n rhan mor fawr o'r sector yng Nghymru? Diolch. 

Na, Llywydd, nid wyf i'n bwriadu newid y polisi hwnnw. Mae'n bolisi sy'n cael ei ddylanwadu yn uniongyrchol gan leisiau'r bobl ifanc eu hunain. Rwy'n argymell i'r Aelod adroddiad blynyddol y comisiynydd plant, lle disgrifiodd pobl ifanc yn y system ofal sut beth yw cael eu rhoi ar werth ar wefan fel y gall eu gofal gael ei ddarparu gan y cais rhataf. Nid yw hynny yn dderbyniol yma yng Nghymru. Mae angen darparu'r gwasanaethau a ddarperir i'n pobl ifanc ar sail eu hangen, yn hytrach nag elw preifat cwmnïau preifat. Tybed a yw'r Aelod wedi darllen adroddiad yr Awdurdod Cystadleuaeth a Marchnadoedd—dau adroddiad—y llynedd, a gomisiynwyd gan ei Lywodraeth yn San Steffan, y mae'r ddau ohonyn nhw yn adrodd ar y ffaith bod cwmnïau yn y maes hwn yn cymryd gormod o elw, ffaith a gydnabuwyd gan Weinidogion y DU. Byddwn yn gweithio yn ystod y tymor hwn i wneud yn siŵr bod cwmnïau sy'n gweithredu yng Nghymru yn gwneud hynny mewn ffordd sy'n sicrhau bod unrhyw elw y maen nhw'n ei wneud yn cael ei ail-fuddsoddi yn y gwasanaeth y maen nhw'n ei ddarparu, yn hytrach na chael ei dynnu allan o Gymru i ddwylo cyfranddalwyr preifat.