Mae gennym hefyd ysgol arbennig Trinity Fields, ac rwy'n llywodraethwr arni, ond cymaint yw'r galw, rwy'n credu ein bod angen ysgol arbennig arall yn y fwrdeistref. A byddaf yn gwthio hynny gerbron arweinwyr newydd Cyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili. Rydym hefyd yn ddigon ffodus i gael hyb Autistic Minds, sy'n sefydliad elusennol, ac maent yn gadael imi gynnal cymorthfeydd yno yn nhref Caerffili. Unwaith bob deufis, byddaf yn cynnal cymhorthfa yno ac rwy'n cwrdd â rhieni ac oedolion ag awtistiaeth ac yn ceisio eu helpu drwy rai o'r adegau anodd hyn a welwch pan fydd naill ai aelod o'r teulu, neu chi eich hun, wedi cael diagnosis o awtistiaeth. 

Un peth yr oeddwn am ei grybwyll oedd effaith y cyfyngiadau symud. Rwy'n falch iawn fod Lynne Neagle yma heddiw. Roedd yn Gadeirydd y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg yr oeddwn yn aelod ohono y tymor diwethaf, ac fe fydd yn cofio ein bod ar ben ein tennyn yn ystod y cyfyngiadau symud cyntaf, lle'r oedd y diffiniad cul o 'blant sy'n agored i niwed' yn golygu bod llawer o blant ag awtistiaeth a chyflyrau anghenion dysgu ychwanegol eraill gartref pan ddylent fod mewn hybiau, oherwydd roedd plant a âi i hybiau yn agored i niwed yn yr ystyr y gallent gael eu niweidio gartref, yn hytrach na phlant a oedd yn agored i niwed gyda chyflyrau fel anhwylderau'r sbectrwm awtistig. Cefais fy nghyflwyno gan Lynne Neagle i'r bartneriaeth Law yn Llaw dros Blant a Phobl Ifanc, a'r cadeirydd, Carol Shillabeer. Ac fel grŵp o rieni o Gaerffili, cawsom gyfarfod â Carol Shillabeer. Yn yr ail a'r trydydd cyfnod o gyfyngiadau symud, aeth y plant hynny yng Nghaerffili i'r ysgol ac roeddent i'w gweld mewn hybiau ac mewn ysgolion. Diolch, Lynne Neagle, am wneud i hynny ddigwydd, a diolch i Carol Shillabeer yn ogystal am wrando a sicrhau bod Llywodraeth Cymru yn sicrhau bod y diffiniad hwnnw'n ehangach. Roedd yn wirioneddol bwysig i bobl yng Nghaerffili. A sylwais yn ein grŵp Facebook, roeddent yn dweud, 'Er syndod i mi, cafodd fy mab neu fy merch le y tro hwn.' Ac nid wyf yn credu y gallwch ddod yn agosach at ddemocratiaeth a gwneud i ddemocratiaeth weithio i chi na hynny. 

Ond ceir heriau o hyd, ac mae diagnosis a chymorth parhaus yn un ohonynt. Mae Coleg Brenhinol y Seiciatryddion wedi bod yn ddigon caredig i roi papur i mi sy'n briffio ar rai o'r pethau sydd eu hangen, ac maent yn tynnu sylw at adroddiad y comisiynydd plant ar gyfer 2022, 'Gwneud Cymru'n Genedl Dim Drws Anghywir—i ba raddau rydyn ni'n llwyddo?' Maent yn tynnu sylw at ran ohono:

'Mae’r amserau aros ar gyfer asesiad o gyflwr niwroddatblygiadol (yn achos plant yr amheuir bod ganddynt Awtistiaeth, ADHD, a chyflyrau eraill tebyg) yn eithriadol o hir, ac yn y cyfamser gall plant a’u teuluoedd dderbyn ychydig iawn o gefnogaeth, os o gwbl... Pan fydd gan blant o bosib gyflwr niwroddatblygiadol yn ogystal â iechyd meddwl gwael, maen nhw’n aml yn derbyn gwasanaeth darniog iawn, er bod y cyfuniad hwn yn un cyffredin iawn.'

Y rheswm am hynny yw nifer y gweithwyr proffesiynol sy'n rhan o'r broses. Profais hynny, wrth fynd o'r elfen lleferydd ac iaith i'r elfen seicolegydd plant, i'r athrawon, i gynhwysiant yn yr awdurdod lleol. Mae cymaint o wahanol bobl yn rhan o'r broses fel ei bod yn anodd i riant fapio eich ffordd drwy'r broses honno. Dyna pam y mae'r syniad o 'ddim drws anghywir' yn un da. Ac mae'r amrywiaeth o symptomau bob amser yn wahanol. I Caitlin, nid yw'n cael pyliau mawr o chwalfa oherwydd ysgogiadau allanol; os rhywbeth, nid yw'r amgylchedd yn ei hysgogi ddigon. I blant eraill a welaf yn Sparrows, cânt eu gorysgogi, a dyna pam y gallech weld plant yn gwisgo myffiau clustiau neu glustffonau i geisio boddi'r sŵn allanol—er bod Caitlin wedi dechrau eu gwisgo, ond credaf ei fod yn fwy o ddatganiad ffasiwn ar ei rhan, oherwydd ei bod yn gweld pawb arall yn ei wneud. [Chwerthin.]

Hefyd ceir prinder o seiciatryddion plant a phobl ifanc yn ôl Coleg Brenhinol y Seiciatryddion, sy'n broblem allweddol o ran cefnogi plant ac oedolion ag awtistiaeth, oherwydd mae hynny'n rhan allweddol o'r hyn sydd ei angen. Gallaf weld Paul Davies yn y Siambr, a chawsom gryn dipyn o drafodaeth pan gyflwynodd ei Fil awtistiaeth. Daethom at bwynt lle'r oeddem yn anghytuno ar hynny mewn gwirionedd. Bûm mor hy â mynd at wraidd nodau'r Bil, ac un ohonynt oedd cyflwyno strategaeth ar gyfer diwallu anghenion plant ac oedolion â chyflyrau anhwylder ar y sbectrwm awtistig. Yn bennaf oll, roedd yn ymwneud â sicrhau llwybr clir at ddiagnosis o awtistiaeth mewn ardaloedd lleol.