3. Sut mae Llywodraeth Cymru yn gweithio gydag awdurdodau lleol i fynd i'r afael â'r argyfwng hinsawdd a natur? OQ58051

Diolch yn fawr iawn, Carolyn Thomas. Rydym yn gweithio’n agos iawn gydag awdurdodau lleol i fynd i’r afael â’r argyfyngau hinsawdd a natur, ynghyd â’n cyngor partneriaeth, y grŵp strategaeth newid hinsawdd llywodraeth leol a’r rhwydwaith partneriaethau natur lleol. Mae ein cyllid i Gymdeithas Llywodraeth Leol Cymru, a thrwy Lleoedd Lleol ar gyfer Natur, yn cefnogi ein gwaith.

Diolch am eich ateb, Weinidog. Mae etholiadau llywodraeth leol Cymru wedi dangos bod mandad clir ledled Cymru ar gyfer polisïau blaengar i fynd i’r afael â’r materion mawr y mae ein cymdeithas yn eu hwynebu, ac efallai mai newid hinsawdd yw’r bygythiad mwyaf. Weinidog, sut y bwriadwch sicrhau bod yr argyfwng hinsawdd a natur yn uchel ar agenda Cabinetau awdurdodau newydd Cymru, mor uchel ag y mae yma yn y Senedd a chyda Llywodraeth Cymru? Mae'n galonogol iawn gweld pa mor aml y soniwyd amdano yma yn y Siambr ers imi gael fy ethol. Gwn eu bod hefyd yn wynebu pwysau wrth ddarparu gwasanaethau rheng flaen, felly yn aml iawn, maent wrthi fel lladd nadroedd drwy'r amser yn mynd i'r afael â'r materion hynny. Sut y gallwn sicrhau bod hyn yn uchel ar yr agenda yn ogystal â mynd i’r afael â’r gwasanaethau rheng flaen hynod bwysig hynny? Diolch.

Mae'n bwynt da iawn, onid ydyw, gan fod pob un ohonom yn cydnabod yr her o gydbwyso'r gwaith diflas bob dydd, os mynnwch, gyda ffocws ar waith hanfodol a strategol sydd ei angen i ymateb i'r argyfyngau hinsawdd a natur. Rwy'n credu imi ddweud ddoe yn un o fy natganiadau y bydd fy nghyd-Aelod, Rebecca Evans, a minnau’n gweithio gyda’r timau arweinyddiaeth newydd mewn llywodraeth leol i weithio gyda’r cabinetau sydd newydd eu ffurfio, yr aelodau cabinet unigol, i sicrhau nad yw'r agenda'n llacio. Cyn yr etholiadau llywodraeth leol, roedd gennym gefnogaeth dda iawn i hyn ar draws yr holl awdurdodau lleol, ac nid wyf yn rhagweld unrhyw newidiadau yn sgil y canlyniad. Cawsom sgyrsiau hynod ddiddorol ag arweinwyr a oedd yn arweinwyr cyn yr etholiad, ac sy’n parhau i fod yn arweinwyr o hyd, ynglŷn â strwythuro eu cabinet mewn ffordd sy'n cynnwys effeithlonrwydd adnoddau ac argyfwng hinsawdd fel rhan ddifrifol iawn o waith portffolio eu Cabinet, ac rwy'n gobeithio gweld o leiaf rai o'r swyddi portffolio hynny'n ymddangos. Mae'n ymwneud â sicrhau bod y mater yn aros ar y lefel arweinyddiaeth strategol honno ac nad yw'n llithro i lawr y sefydliad ac yn colli ffocws.

Felly, rwy'n wirioneddol argyhoeddedig fod yr ewyllys wleidyddol yno. Byddwn yn gwneud rhywfaint o gydgysylltu canolog fel y gwnawn bob amser gyda CLlLC a thrwy’r cyngor partneriaeth i gadw hyn, ac mae'n eitem sefydlog ar agenda’r cyngor partneriaeth, ac mae’n parhau i fod. Ac rydym wedi dyrannu £1.49 miliwn i CLlLC gyflawni'r rhaglen gymorth i helpu awdurdodau i ddefnyddio dull 'unwaith i Gymru' gyda llawer o hyn. A gaf fi ddweud, gyda llaw, fod y gwaith y buoch yn ei wneud ar y lleiniau ar ymylon ffyrdd a No Mow May ac ati wedi bod yn llawer o gymorth? Cefais gyfarfod hynod ddiddorol ddoe yn Nhorfaen gyda darn o dir amwynder No Mow May a ariannwyd gan fenter Lleoedd Lleol ar gyfer Natur sydd wedi bod yn adeiladu ar rywfaint o’r gwaith y buoch chi'n ei wneud, ac rydym yn sicr yn gobeithio adeiladu arno yn y dyfodol.

Weinidog, rwy'n sicr yn croesawu eich ymrwymiad parhaus i weithio'n agos gydag awdurdodau lleol, yn enwedig ym maes yr argyfwng hinsawdd a natur. Fel y nodwyd eisoes, credaf y gall awdurdodau lleol chwarae rhan hanfodol yn y gwaith o gefnogi a chyflawni'r uchelgais ar gyfer economi wyrddach a chryfach yma yng Nghymru, ac un enghraifft wych o hyn yn fy rhan i o Gymru, yn y gogledd, yw gwaith Cynghrair Mersi a'r Ddyfrdwy, a chydag awdurdodau lleol yno, yn gweithio gydag awdurdodau lleol dros y ffin yn Lloegr a sefydliadau eraill, i ystyried darparu miloedd o swyddi gwyrdd, megis y gwaith sy'n gysylltiedig â'r seilwaith hydrogen, a fydd yn gwneud gwahaniaeth enfawr i'r economi yn ehangach. Felly, yng ngoleuni hynny, tybed a wnewch chi amlinellu sut rydych yn gweld cyfleoedd pellach i awdurdodau lleol chwarae eu rhan yn cefnogi'r gwaith o sicrhau economi gryfach, megis y swyddi gwyrdd hynny y mae Cynghrair Mersi a'r Ddyfrdwy yn bwriadu eu darparu, a fydd, wrth gwrs, yn helpu i fynd i'r afael â'r argyfwng hinsawdd a natur. Diolch.

Ie, yn sicr, Sam, ac mae hynny'n taro'r hoelen ar ei phen, onid yw? Gan fod hyn yn ymwneud â'r argyfyngau hinsawdd a natur, ond mae hefyd yn ymwneud â newid y meddylfryd i weld hynny fel cyfle, cyfle yn economaidd, cyfle i dwristiaeth a llu o gyfleoedd i wasanaethau, yn hytrach na rhwystr i'r math hwnnw o beth. Rwy'n credu ein bod wedi gweithio'n galed iawn i wneud hynny gyda'n hawdurdodau lleol ledled Cymru, a chyda Bwrdd Uchelgais Economaidd Gogledd Cymru a'i wahanol fersiynau. Rwy'n gwybod eich bod wedi chwarae rhan ganolog yn llawer o hynny yn eich rôl flaenorol hefyd. Felly rydym yn parhau i weithio'n galed iawn gyda'n partneriaethau yn yr awdurdodau lleol a'r rhanbarthau i wneud peth o'r gwaith hwn. Ac yna os caf roi un enghraifft fach o sut y mae'r pethau hyn yn datblygu'n gyflym, rwy'n falch iawn fod Cymru'n parhau i fod yn drydydd yn y byd o ran ailgylchu, ac rydym ar fin cyflwyno hynny i fusnesau yng Nghymru. Rydym wedi cael llawer o adborth ymgynghori cadarnhaol yn ôl gan fusnesau y mae eu meddylfryd wedi newid llawer dros y pum mlynedd diwethaf; mae eu cwsmeriaid am iddynt fod yn well yn y maes hwn, gyda'r holl safbwynt byd-eang ar ddeunydd pacio wedi newid yn llwyr yn ystod y pum mlynedd diwethaf.

Ond oddi ar gefn y deunydd eildro y gallwn ei ddarparu yng Nghymru bellach i ailbroseswyr, rydym yn cael ceisiadau gan ailbroseswyr i ddod yma i Gymru ac agor gorsafoedd newydd yng Nghymru ar gyfer deunydd eildro nad yw gennym eto hyd yn oed. Felly, maent yn dweud, 'Pe baech yn casglu'r deunydd penodol hwn, ar wahân hefyd, yna gallem ei ddefnyddio yng Nghymru i greu swyddi a chyfleoedd economaidd', yn enwedig mewn mannau fel Cynghrair Mersi a'r Ddyfrdwy, oherwydd y cyfoeth o ddeunydd a fyddai'n deillio o'r drefn gasglu yno. Dim ond un enghraifft ydyw, ac mae llawer o rai eraill, o'r effaith gynyddol yn economaidd o wneud y peth iawn ar gyfer yr argyfyngau hinsawdd a natur, ac edrychaf ymlaen yn fawr at weithio gydag awdurdodau lleol i nodi llawer mwy.