Part of 1. Cwestiynau i’r Gweinidog Newid Hinsawdd – Senedd Cymru am 2:19 pm ar 18 Mai 2022.
Ie, diolch, Peter Fox, am y gyfres honno o gwestiynau, ac yn sicr, rydym yn deall yn llwyr fod mater ffosffad yn fater difrifol iawn ledled Cymru. Mae'n effeithio ar y gwaith o ddarparu ein 20,000 o gartrefi cymdeithasol, mae'n effeithio ar y gwaith o ddarparu nifer o dai i'r farchnad agored a ddylai fod wedi mynd rhagddynt at ddibenion cynlluniau datblygu lleol ac yn y blaen. Mae hefyd yn effeithio ar nifer o ddatblygiadau eraill ledled Cymru. Ac yn sicr, ceir nifer o gymhlethdodau. Mae gan bob dalgylch afon set wahanol o chwaraewyr, a allai fod yn cyfrannu at y lefelau ffosffad yno neu beidio. Ffosffad yw'r prif fater, ond mae gennym nitradau ac amoniwm hefyd, pob math o bethau eraill sydd gennym yn mynd i mewn i'n hafonydd am wahanol resymau ledled Cymru. Mae gennym nifer o grwpiau sy'n edrych ar afonydd yr ardaloedd cadwraeth arbennig yn benodol, felly, mae gan afon Gwy un drawsffiniol, er enghraifft, y gwn fod Peter yn ymwybodol ohono.
Ond y rheswm dros yr uwchgynhadledd yn y Sioe Frenhinol, dan gadeiryddiaeth y Prif Weinidog, yw dod â'r chwaraewyr at ei gilydd, oherwydd nid oes amheuaeth o gwbl fod yn rhaid i bawb gyfaddawdu yma, oherwydd ni allwn gael sefyllfa lle na allwn gael dim byd yn digwydd, ond ni allwn ychwaith gael sefyllfa lle mae ein hafonydd yn amlwg yn marw. Pa ddefnydd yw hynny i unrhyw un? Rydym yn caniatáu i'r tai gael eu hadeiladu, ac yna mae'r afon yn garthffos agored—mae'n amlwg nad yw hynny'n dderbyniol ychwaith. Felly, mae hyn oll yn ymwneud â chyrraedd y cyfaddawd gorau posibl i'r amgylchedd, yr afonydd a'u dalgylchoedd a'r ffordd y maent yn llifo i'r môr ac yn effeithio ar ein fforestau lludwymon a glaswellt y môr ac ati, sy'n hanfodol ar gyfer gweithredu ar yr argyfwng hinsawdd a natur, ond hefyd y broblem wirioneddol sydd gennym gyda phrinder tai, yn enwedig yn y sector cymdeithasol ac yn y blaen.
Mae nifer fawr o ddarnau o waith yn mynd rhagddynt ar hyn yn gyffredinol, mae'n broblem anodd a chymhleth iawn, iawn, a'r rheswm dros yr uwchgynhadledd yw dod â'r chwaraewyr at ei gilydd mewn ysbryd o, 'Sut y gallwn ni, gyda'n gilydd, gyrraedd y cyfaddawd gorau posibl i fwrw ymlaen â hyn yng Nghymru?' Oherwydd, rhag bod unrhyw gamsyniad, ni fydd neb sy'n dod i'r uwchgynhadledd honno yn gadael gyda'u hagenda wedi'i bodloni 100 y cant ac agenda pawb arall wedi'i rhoi o'r neilltu. Mae'n ymwneud â chyfaddawdu a chyrraedd yr ateb gorau posibl i bawb er mwyn inni allu symud ymlaen gyda'n gilydd fel set o gymunedau.