2. Pa gamau y mae Llywodraeth Cymru'n eu cymryd i fynd i'r afael â thlodi bwyd ym Mlaenau Gwent? OQ58183

Llywydd, rwy'n diolch i Alun Davies am y cwestiwn yna. Mae buddsoddiad parhaus mewn prosiectau bwyd cymunedol, gan gynnwys banciau bwyd, ynghyd â chynlluniau i leihau llwgu yn ystod y gwyliau, ymysg y camau sy'n cael eu cymryd ym Mlaenau Gwent. Fel ardal sydd â lefelau uchel o dlodi mewn gwaith, bydd yn flaenllaw yn ein hymrwymiad i gael prydau ysgol am ddim i bob disgybl oedran cynradd.

Rwy'n ddiolchgar i'r Prif Weinidog am yr ymateb yna. Rwy'n credu bod pobl ar draws Blaenau Gwent ac mewn mannau eraill yn ddiolchgar iawn bod ganddyn nhw Lywodraeth Cymru sy'n sefyll drostyn nhw. Rwy'n ymwybodol mai ymweliad â Blaenau Gwent a ysgogodd syniadau'r Prif Weinidog ar faterion yn ymwneud â thlodi tanwydd hefyd. Ond rydym hefyd yn ymwybodol bod yr argyfwng costau byw y mae'r Torïaid wedi ei greu yn cael effaith wirioneddol—[Torri ar draws.] Wel, mae'r Torïaid yn chwerthin am y peth, ond maen nhw bob amser yn chwerthin am ben tlodi— 

Rydym yn eu gweld nhw'n cilwenu. 

—ac maen nhw bob amser yn chwerthin pan fydd pobl yn dioddef.

Rydym yn eu gweld nhw'n cilwenu.  

A dyna pam—a dyna pam—maen nhw'n eistedd lle maen nhw'n eistedd, a byddan nhw'n parhau i eistedd lle maen nhw'n eistedd. Mae yn bwysig—mae yn bwysig, mae yn bwysig—Prif Weinidog, fod gan bobl Blaenau Gwent Lywodraeth sy'n sefyll gyda nhw ac ochr yn ochr â nhw. A wnewch chi amlinellu i ni y prynhawn yma sut y bydd Llywodraeth Cymru yn parhau i gefnogi pobl y mae'r argyfwng costau byw hwn yn effeithio arnyn nhw? 

Wel, diolch i Alun Davies am y cwestiwn yna, Llywydd. Roedd yn bleser ymweld gydag ef, yn ôl ym mis Ebrill, â Chanolfan Star yn hen ysgol fabanod Sirhywi yn Nhredegar a gweld y gwaith gwych a oedd yn cael ei wneud fel canolfan ddosbarthu bwyd yn ystod y pandemig yn gyffredinol ac yn awr i ganolbwyntio ar y rhai sydd â'r anghenion mwyaf. Ond mae'r Aelod yn iawn, Llywydd, mai ymweliad gan fy nghyd-Weinidog Jane Hutt â Glynebwy yn ôl ar 13 Mai, sydd wedi arwain, o fewn pedair wythnos, at allu Llywodraeth Cymru i ariannu a threfnu cynllun banc tanwydd cenedlaethol, ac rwy'n llongyfarch y bobl hynny yng Nglynebwy sydd wedi bod yn arloeswyr yn hyn o beth. Ac, o ganlyniad i'w gwaith, byddwn mewn sefyllfa bellach i ddarparu'r cymorth hwnnw ar draws ein cenedl. Bydd y cymorth ychwanegol hwnnw yn cael ei dargedu at bobl sydd â mesuryddion rhagdalu ac aelwydydd nad ydyn nhw wedi'u cysylltu â'r prif gyflenwad nwy.

Mae taliadau sefydlog, Llywydd, yn fy marn i, yn un o sgandalau'r diwydiant ynni, ac yn arbennig felly i bobl ar fesuryddion rhagdalu. Pan fyddwch yn brin o gredyd ac yn methu â chynhesu eich cartref, mae'r tâl sefydlog hwnnw'n parhau i godi ddydd ar ôl dydd. Felly, pan ddowch o hyd i arian i'w roi yn y mesurydd eto, rydych chi'n gweld bod rhan sylweddol o'r hyn yr ydych chi wedi gallu ei gasglu eisoes wedi'i wario. Ac rydym yn gwybod mai taliadau sefydlog yn y gogledd yw'r uchaf yn y Deyrnas Unedig gyfan, a'u bod ym mhen uchaf y dosbarthiad hwnnw yn y de hefyd. Dyna pam y bydd y cynllun, a gyflwynwyd gan fy nghyd-Weinidog Jane Hutt, gyda buddsoddiad gwerth bron i £4 miliwn, ac sydd bellach yn gweithio gyda'r Sefydliad Banc Tanwydd, yn caniatáu i ni ddarparu cymorth brys i bobl sy'n dioddef fwyaf yn sgil yr argyfwng tanwydd, ac sy'n enghraifft ymarferol iawn o'r pwynt a wnaeth Alun Davies—fod yma yng Nghymru, Lywodraeth sy'n benderfynol o fynd ati i edrych drwy'r amser am y ffyrdd ymarferol hynny fel y gallwn wneud gwahaniaeth ym mywydau'r bobl hynny.  

Prif Weinidog, mae argyfwng y pandemig wedi gwthio llawer o deuluoedd ym Mlaenau Gwent ac mewn mannau eraill i galedi ac mae'n amlygu difrifoldeb problem tlodi bwyd y DU, problem na allaf wadu sydd wedi ei gwaethygu gan y cynnydd presennol mewn costau byw. Fis diwethaf, cyhoeddodd Canghellor y Trysorlys, Rishi Sunak, becyn o fesurau i helpu'r bobl fwyaf agored i niwed yng Nghymru, gan gynnwys taliad untro o £650 i aelwydydd incwm isel ar gredyd cynhwysol, credydau treth a budd-daliadau etifeddol, taliadau untro o £300 i aelwydydd sy'n bensiynwyr, a £150 i unigolion sy'n cael budd-daliadau anabledd. Bydd y pecyn cymorth costau byw newydd hwn yn golygu y bydd yr aelwydydd mwyaf agored i niwed yng Nghymru yn cael dros £1,000 o gymorth ychwanegol eleni. Felly, Prif Weinidog, a wnewch chi ymuno â mi i groesawu'r mesurau hyn, sy'n darparu cymorth sylweddol wedi ei dargedu at y rhai hynny ar incwm isel, pensiynwyr a phobl anabl—grwpiau sydd fwyaf agored i niwed oherwydd cynnydd mewn prisiau ym Mlaenau Gwent a ledled Cymru? Diolch yn fawr. 

Wel, Llywydd, rwy'n falch o unrhyw gymorth sy'n mynd i'r bobl hynny sydd yn y sefyllfaoedd anoddaf. Ond gadewch i ni fod yn glir gyda'r Aelod fod yr arian sy'n mynd i bobl sy'n dibynnu ar gredyd cynhwysol yn gwneud iawn am y toriad o dros £1,000 a wynebodd yr aelwydydd hynny ym mis Medi y llynedd. Nid ydyn nhw ddim gwell eu byd yn awr nag oedden nhw bryd hynny. Yn syml, adferodd y Canghellor yr hyn a benderfynodd nad oedd ei angen arnyn nhw yn ôl ym mis Medi. Ac mae'r pecyn hwn, sy'n rhy ychydig ac yn rhy hwyr, hefyd wedi ei dargedu'n wael iawn. Soniodd yr Aelod am yr aelwydydd mwyaf agored i niwed. Ydy hi'n gwybod, yng Nghymru, os oes gennych chi ail gartref, y cewch chi gyfraniad y Canghellor o £400 tuag at eich bil tanwydd y gaeaf hwn? Ydy hi'n credu bod hynny'n ddefnydd synhwyrol o arian cyhoeddus, ein bod ni'n rhoi £400 yn nwylo pobl sy'n gallu fforddio dau gartref pan nad oes gan y bobl sydd prin yn gallu fforddio un cartref, ddigon i fyw arno?