1. A wnaiff y Gweinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am strategaeth arloesi Llywodraeth Cymru? OQ58177

Gwnaf. Ar hyn o bryd, rydym yn gweithio ar y cyd ag Aelodau dynodedig Plaid Cymru, yn unol â’r cytundeb cydweithio, i ddatblygu’r strategaeth arloesi newydd. Rydym yn bwriadu cyhoeddi strategaeth ddrafft i gynnal ymgynghoriad arni yn yr haf, gyda'r cyhoeddiad terfynol wedi'i gynllunio ar gyfer yr hydref.

Diolch, Weinidog. Roedd adolygiad Reid yn cynnwys pum argymhelliad canolog i Lywodraeth Cymru ar sut i gefnogi ymchwil ac arloesi ar ôl Brexit. Gyda chostau uwch bellach yn lleihau elw busnesau bach ar gyfradd nad yw llawer wedi’i hwynebu o’r blaen, mae llawer o gwmnïau bach bellach yn wynebu sawl her sy’n bygwth sefydlogrwydd ein heconomi. Gallai rhoi’r offer i fusnesau bach arloesi helpu i ddatgloi eu potensial a gwella cryfder ein heconomi. O ystyried yr angen i godi lefelau arloesi a phwyslais adolygiad Reid ar bwysigrwydd cynnwys busnesau bach mewn polisi ymchwil ac arloesi, sut y bydd strategaeth newydd Llywodraeth Cymru yn sicrhau bod partneriaethau arloesi yn canolbwyntio mwy ar fusnesau llai? Gallai strategaeth arloesi i Gymru chwarae rhan allweddol yn datgloi potensial arloesi busnesau bach. Fel yr argymhellodd Cyngor Cynghorol Cymru ar Arloesi, mae taer angen mwy o fuddsoddiad a phartneru gan y sector preifat a chyhoeddus mewn rhaglenni arloesi, sgiliau a thalentau ledled Cymru. A wnaiff y Gweinidog gadarnhau, felly, y byddai’n gweld y strategaeth yn cefnogi creu partneriaethau o’r fath, a sut y bydd y Llywodraeth yn sicrhau bod ei strategaeth arloesi yn cynyddu'r cydweithio rhwng busnesau a phrifysgolion, fel y mae’r Ffederasiwn Busnesau Bach wedi galw amdano? Diolch.

Diolch am eich cwestiwn. Yn amlwg, nid wyf am ragfarnu popeth a fydd yn y strategaeth derfynol, ond rwy’n hyderus y bydd gennym strategaeth ddrafft a strategaeth derfynol a fydd yn gweld lle i arloesi ymhlith busnesau bach, a gallwn dynnu sylw at y llwyddiant y mae SMARTCymru wedi'i gael mewn sawl maes, ac ym mhob rhanbarth neu etholaeth, yn ôl pob tebyg, bydd yna fusnes sydd wedi cael cymorth drwy hynny, gan arwain at wahaniaeth gwirioneddol i gynhyrchiant a swyddi. Mewn gwirionedd, ddoe, cymeradwyais ddatganiad arall sy’n edrych ar rywbeth ym Mro Morgannwg, lle maent wedi treblu eu niferoedd oherwydd yr ymgysylltiad â SMARTCymru a’r cysylltiadau â’r byd academaidd hefyd. Felly, rydych yn iawn i wneud y cysylltiadau rhwng addysg bellach ac uwch a sut y mae'r ymchwil a'r arloesi sy'n digwydd yno yn arwain at arloesi a gwell arferion busnes o fewn y byd gwaith ar gyfer busnesau llai, ac yn wir, ar gyfer y clystyrau lled-ddargludyddion cyfansawdd mawr sy’n bodoli o amgylch Casnewydd hefyd.

Mae’n allweddol cael Llywodraeth, busnesau, ac ymchwil academaidd yn cael ei rhoi ar waith er mwyn gwneud gwahaniaeth. Felly, pan welwch y drafft o'r ymgynghoriad, credaf y bydd yn gadarnhaol, ac yna dylai ganiatáu inni adeiladu ar yr hyn a wnaethom eisoes ond gyda chenhadaeth wedi'i hailffocysu gan nad yw'r holl ymrwymiadau cyllido a wnaed i Gymru wedi cael eu hanrhydeddu. Felly, golyga hynny ei bod yn bwysicach byth ein bod yn cynhyrchu mwy o werth o'r arian sydd gennym hefyd, yn ogystal, wrth gwrs, â chynhyrchu mwy o enillion i Gymru o gronfeydd cyllid y DU sy'n cystadlu yn ogystal. Mae digon i ni ei wneud, ond rwy'n gobeithio y bydd yr Aelod yn gadarnhaol ac yn fodlon pan fydd yn gweld y lle a’r rôl i fusnesau bach yn y strategaeth newydd.

Prynhawn da, Weinidog. Mae Llywodraeth yr Alban wedi nodi gweledigaeth uchelgeisiol i drawsnewid eu heconomi, gan ddweud eu bod yn dymuno cael eu cydnabod fel cenedl o entrepreneuriaid ac arloeswyr sydd wedi manteisio ar y cyfleoedd sy'n codi o dechnolegau newydd, wedi cynyddu cynhyrchiant yn sylweddol, a chanolbwyntio eu hadnoddau ar gyfleoedd a fydd yn trawsnewid eu heconomi. Yn benodol, pa ddatblygiadau arloesol a welwch i Gymru, ac a oes gennych uchelgais i wneud yr un peth neu ragori ar yr hyn a welwn mewn mannau eraill?

Ie. Mae’n anarferol clywed dyfyniad gan Aelod o'r Ceidwadwyr Cymreig yn canu clodydd y Llywodraeth yr SNP yn yr Alban, ond croesawaf blwraliaeth a chynwysoldeb sylwadau’r Aelod. Ac a dweud y gwir, pan edrychwch ar yr uchelgeisiau mewn ystod o feysydd gan Lywodraethau ledled y DU, mae pob un ohonom yn awyddus wrth gwrs i feithrin diwylliant mwy entrepreneuraidd. Mae pob un ohonom yn awyddus i fanteisio ar gryfderau penodol sydd gennym yn ein sylfaen ymchwil, ond hefyd mewn meysydd lle mae gennym gryfderau busnes. Felly, os ydych yn ystyried y datganiad a wneuthum ychydig wythnosau yn ôl ar y sector ynni adnewyddadwy, mae gennym lawer i'w gynnig yno, nid yn unig gyda'n hadnoddau naturiol ond gydag arloesi gwirioneddol mewn busnes, ac mae hynny'n gysylltiedig â'r diwydiant dur wrth gwrs hefyd, buddsoddiad mewn porthladdoedd. Felly, gallwch weld ystod eang o wahanol feysydd lle mae gan yr uchelgeisiau, nid yn unig ar gyfer yr hyn a ddigwyddodd gyda buddsoddiadau mawr, ond y gadwyn gyflenwi fach a chanolig, ac arloesi, ran allweddol i'w chwarae. Ac yn sicr, nid oes diffyg uchelgais gan y Llywodraeth hon mewn perthynas â'n dyfodol economaidd.

Rwyf wedi bod yn myfyrio ar yr hyn y mae arloesi yn ei olygu a’r gair 'arloesi’, ac, wrth imi wneud hynny, deuthum o hyd i ddyfyniad gan Steve Jobs, a dywedodd unwaith:

'Weithiau, pan ydych yn arloesi, rydych yn gwneud camgymeriadau. Mae'n well eu cyfaddef yn gyflym, a bwrw ymlaen â gwella agweddau eraill ar eich arloesi.'

Ac mae hynny'n fy ysbrydoli'n fawr, oherwydd, pan oeddwn yn brentis peirianneg, dywedodd fy mentor wrthyf nad yw unigolyn nad yw erioed wedi gwneud camgymeriad wedi gwneud unrhyw beth. Nawr, mae Llywodraeth Lafur Cymru wedi annog arloesi ym maes gweithgynhyrchu yn benodol, gyda’r ganolfan ymchwil gweithgynhyrchu uwch-dechnoleg ym Mrychdyn, sydd wedi datgloi’r potensial mewn busnes yng ngogledd Cymru. Tybed a yw’r Gweinidog yn cytuno ei bod yn bryd mynd ymhellach, a bod angen inni gefnogi canolfan ymchwil uwch-dechnoleg yn Alun a Glannau Dyfrdwy.

'Ydw', yw'r ateb syml, ac wrth gwrs, nodwyd y weledigaeth ar gyfer gwneud rhywbeth fel hynny gan fy rhagflaenydd, Ken Skates. Ac nid yn unig ein bod yn cefnogi'r syniad o sefydlu canolfan ymchwil uwch-dechnoleg yng Nghymru, ond gallaf roi newyddion ychydig yn fwy diweddar i'r Aelod. Yn amodol ar ddatblygu pecyn ariannu cynaliadwy, yr wythnos diwethaf, arwyddodd Llywodraeth Cymru y prif delerau ar gyfer safle a ffefrir yn Sealand ar gyfer canolfan ymchwil uwch-dechnoleg. Ein partneriaid wrth arwyddo'r rheini yw'r Weinyddiaeth Amddiffyn. Mae gwaith yn mynd rhagddo bellach ar gynllunio'r cyfleuster hwnnw er mwyn sicrhau ein bod yn bodloni gofynion ein partneriaid a defnyddwyr y dyfodol. Felly, newyddion da am y ganolfan. Ond yn bwysicach, gan gyfeirio at y pwynt a wnaeth yr Aelod ar y dechrau, credaf ei bod yn bwysig inni fod yn barod i dderbyn risg y byddwn yn gwneud pethau’n anghywir a dysgu o fethu gwneud cynnydd. A dyna un o'r heriau sydd gennym ynghylch disgwyliadau ynglŷn â sut y caiff arian cyhoeddus ei ddefnyddio, ond gan gydnabod, heb rywfaint o barodrwydd i dderbyn risg, na fyddwn yn gweld arloesi llwyddiannus na buddion economaidd ychwaith. Ac edrychaf ymlaen at ddod yn ôl gyda'r hyn a fydd yn newyddion gwell byth, gobeithio, ynglŷn â'r prif delerau, ac ynglŷn â'r rhaglenni eu hunain hefyd er mwyn darparu'r ganolfan ymchwil uwch-dechnoleg ar y safle a ffefrir gennym.