3. Pa gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i wella ansawdd dŵr yn nalgylch afon Wysg? OQ58199

Diolch i Peter Fox am y cwestiwn yna. Mae ansawdd dŵr yn afon Wysg yn wynebu risgiau lluosog sy'n amrywio o newid hinsawdd a llygredd diwydiannol ac amaethyddol, i danciau carthion diffygiol a gollyngiadau dŵr gwastraff. Mae Llywodraeth Cymru yn darparu buddsoddiad uniongyrchol ac yn gosod y fframwaith rheoleiddio, ond bydd gwelliant effeithiol yn dibynnu ar gydweithredu ar draws ystod o wahanol sefydliadau ac unigolion.

Diolch, Prif Weinidog, am eich ymateb, ac mae ansawdd dŵr yn fater pwysig i gymunedau ledled y wlad ac i Aelodau yn y Siambr hon. Dim ond yr wythnos diwethaf yr oeddem ni'n trafod canfyddiadau'r Pwyllgor Newid Hinsawdd, yr Amgylchedd a Seilwaith ar y pwnc, a'u hadroddiad yr oedd ei ddarllen yn ddigon i sobri rhywun. Yfory, byddwn yn trafod adroddiad yr un pwyllgor ar Cyfoeth Naturiol Cymru, sy'n codi cwestiynau am eu cynnydd ar fesurau i fonitro a rheoli llygredd dŵr. Yn ddiweddar, ym Mrynbuga, gorymdeithiodd cannoedd o drigolion lleol mewn protest gan ei gwneud yn glir eu bod wedi cael digon ar weld Afon Wysg yn cael ei llygru fel y mae hi ar hyn o bryd, ac maen nhw'n mynnu bod rhywun yn gweithredu.

Rwy'n cydnabod ac yn croesawu'r ffaith bod Dŵr Cymru yn cymryd camau yn arbennig i leihau effaith gorlifo ar Afon Wysg a'r dalgylch cyfagos. Mae'r gwaith sydd ar y gweill ar orsaf bwmpio Brynbuga, yn ogystal â'r bwriad i osod offer tynnu ffosfforws ychwanegol, yn gam i'r cyfeiriad cywir, ond mae rheoleiddio'n hanfodol i newid parhaol. Prif Weinidog, a ydych chi'n ffyddiog bod gan y rheolyddion y capasiti a'u bod yn cymryd camau digonol i fynd i'r afael â'r materion hyn ar Afon Wysg, ac, yn wir, holl ddalgylchoedd afonydd Cymru? Prif Weinidog, pa neges a allwch chi ei rhoi i roi sicrwydd i gymunedau yn nalgylch afon Wysg fod y Llywodraeth yn rheoli'r sefyllfa hon?

Diolch i Peter Fox am gydnabod y camau sy'n cael eu cymryd gan Dŵr Cymru ar Afon Wysg mewn ymateb i'r pryderon a fynegwyd gan drigolion lleol. Fel y gŵyr Peter Fox, mae'n rhaglen waith tri cham, gyda £10 miliwn i'w fuddsoddi. Mae cam 1, y gwaith yng ngorsaf bwmpio carthffosydd Brynbuga, eisoes ar y gweill, a disgwylir iddo gael ei gwblhau erbyn diwedd mis Tachwedd, yna gyda gwaith pellach i barhau dros y ddwy flynedd nesaf.

O ran rheoleiddio, Llywydd, wrth baratoi ar gyfer cwestiynau heddiw, a'r cwestiwn a ddaw'n ddiweddarach ar y papur trefn gan Laura Anne Jones, fe wnes i ddarganfod—oherwydd nid dyma fy mhrif ffynhonnell arbenigedd bob amser—mai cynllunio draenio a gwastraff dŵr yw'r unig faes heb statws statudol yn y sector dŵr. Felly, o ran yr adolygiadau pum mlynedd a gynhaliwyd gan Ofwat—yr adolygiad o brisiau—y perygl yw nad yw cynllunio draenio a dŵr gwastraff yn cael yr un lefel o flaenoriaeth ag agweddau eraill sydd â rhwymedigaeth statudol y tu ôl iddyn nhw. Mae Llywodraeth Cymru wedi sicrhau pwerau drwy Ddeddf yr Amgylchedd 2021 Llywodraeth y DU i ddod â rheoliadau o flaen y Senedd i roi'r cynlluniau rheoli draenio a dŵr gwastraff ar sail statudol yma yng Nghymru. Rydym ar hyn o bryd yn treialu'r cynlluniau rheoli hynny ar sail anstatudol. Byddwn yn dysgu o ganlyniad i wneud hynny—dyma'r ffordd y mae diwydiant wedi gofyn i ni fwrw ymlaen—ac yna bwriadwn gyflwyno'r rheoliadau o flaen y Senedd y flwyddyn nesaf, yn 2023. Bydd hynny'n golygu y bydd y cynlluniau hynny ar sail statudol yma yng Nghymru mewn pryd ar gyfer adolygiad nesaf Ofwat o brisiau yn 2024, sy'n golygu y bydd yn rhaid eu cymryd yr un mor ddifrifol â'r rhwymedigaethau eraill y mae Ofwat yn eu pwyso a'u mesur pan fydd yn dod i'w gasgliadau.

Rwy’n gobeithio y bydd hynny'n rhoi rhywfaint o sicrwydd i drigolion yn etholaeth yr Aelod fod y fframwaith rheoleiddio, yn ogystal â'r buddsoddiad sy'n cael ei roi ar waith, hefyd yn cael ei gryfhau yma yng Nghymru er mwyn mynd i'r afael â'r hyn yr wyf yn cytuno'n llwyr â Peter Fox sy'n fater difrifol iawn sy'n gofyn am weithredu ar draws ystod o sefydliadau ac unigolion.

Cwestiwn 4, Altaf Hussain.

Gadewch—. A, dyna chi.

Diolch yn fawr, Llywydd. Gallaf siarad nawr.