Part of the debate – Senedd Cymru am 4:49 pm ar 22 Mehefin 2022.
Rhwydwaith teithio integredig â chysylltiadau da ac sy'n fforddiadwy ac yn fodern i Gymru, a yw hynny'n ormod i'w ofyn? Wel, ymddengys ei fod. Mae trafnidiaeth yn sail i weithrediad unrhyw gymdeithas. Mae'n chwarae rhan sylfaenol yn galluogi mynediad at waith, dysgu, gwasanaethau iechyd, a gweithgareddau cymdeithasol a diwylliannol. Os na chaiff ein hopsiynau mynediad at drafnidiaeth eu cwestiynu, byddwn yn parhau i weld dirywiad cynyddol yn ymagwedd Llywodraeth Cymru tuag at wella trafnidiaeth yma yng Nghymru. Ond mae'n debyg y gallech ddweud, serch hynny, pan fydd gennych fynediad at gar gweinidogol, ei bod yn hawdd anghofio sut y mae'r rhan fwyaf o bobl eraill yn mynd o le i le.
Mae data'n dangos bod nifer y bobl sy'n cymudo wedi cynyddu o 1.1 miliwn o bobl yn 2001 i 1.3 miliwn o bobl yn 2019, cynnydd o 16.8 y cant. Wrth inni wynebu'r argyfwng costau byw, cynnydd ym mhoblogaeth Cymru, bydd hyn, heb os, yn cynyddu’n sylweddol eto wrth i bobl ddechrau chwilio am ffyrdd mwy costeffeithiol o gyrraedd y gwaith.
Fodd bynnag, er y bu cynnydd yn nifer y bobl sy’n defnyddio gwasanaethau rheilffordd a bysiau, nid yw’n hanner digon os ydym am i drafnidiaeth gyhoeddus fod yn ganolog i'n brwydr yn erbyn newid hinsawdd. Canfu arolwg barn YouGov fod 22 y cant o drigolion Cymru yn credu bod y ddarpariaeth rheilffyrdd yn wael yn eu hardal—ac rwy'n cytuno—gydag 11 y cant yn ymateb nad oes ganddynt unrhyw wasanaethau trên lleol o gwbl. Yn fwy na hynny, mae Trafnidiaeth Cymru wedi canslo 11,000 o wasanaethau trên dros y tair blynedd diwethaf. Rhwng mis Ionawr a mis Hydref 2021, roedd 28 o wasanaethau dros awr yn hwyr, ac o leiaf 340 o wasanaethau trên 15 i 30 munud yn hwyr yn yr un cyfnod. O ganlyniad i’r gwasanaethau aneffeithlon, mae Trafnidiaeth Cymru wedi talu—[Torri ar draws.] Dewch, os yw hyn yn dda, pam—? Mae Trafnidiaeth Cymru wedi talu £2.23 miliwn mewn iawndal i deithwyr ers 2018. Pan fo prif weithredwr Trafnidiaeth Cymru yn dweud ei hun nad yw’r gwasanaeth trên yng Nghymru yn dderbyniol, rydych yn gwybod bod rhywbeth wedi mynd o’i le, ac rydych yn gwybod nad oes angen—[Torri ar draws.]
Cerbydau rhwydwaith Trafnidiaeth Cymru yw’r broblem fwyaf amlwg, a hwythau'n ddiffygiol ac yn hen. Nid yw'r trenau sydd ar waith heddiw yn ecogyfeillgar, ac yn wir, maent ymhell o fod yn fodern. Ac mae'n rhaid imi ddweud bod y trên y bûm arno yr wythnos diwethaf yn fudr iawn, ond ta waeth. Y llyfrau hanes yw eu lle—[Torri ar draws.] Iawn, wrth gwrs.