Part of the debate – Senedd Cymru am 5:59 pm ar 28 Mehefin 2022.
Diolch yn fawr, Sioned Williams. Rwy'n credu fy mod wedi mynegi eich holl werthoedd, egwyddorion ac amcanion yn fy natganiad, a pham mae'r datganiad hwn yn gydnabyddiaeth llawer llymach a chryfach o'r gwrywdod gwenwynig a'r casineb at fenywod sy'n sail i gam-drin pŵer ymysg dynion. Am flynyddoedd lawer, ac roeddwn yn rhan ohono ddegawdau'n ôl, sefydlwyd lloches Cymorth i Fenywod gennym i ymateb i hynny, ac mae gennym ni wasanaethau arbenigol gwych, megis Cymorth i Fenywod Cymru, BAWSO a llawer o rai eraill, sy'n ymateb i hynny, ddydd a nos, bod dydd o'r wythnos, ond allwn ni ddim parhau i ddarparu'r gwasanaethau a phrofi'r ffordd yr ydym yn gwneud hynny, y mae'n rhaid i ni eu cael o ran comisiynau a chefnogi ac ati, a chyllid, mae'n rhaid i ni fynd i'r afael â'r achos. Mae hyn yn newid sylweddol go iawn. Ac mae'n rhaid iddo gynnwys asiantaethau cyfiawnder troseddol. Dyna pam mae cyd-gadeirio gyda'r comisiynydd heddlu a throseddu yn hanfodol. Ond dyna hefyd pam yr ydym ni wedi cael y gwasanaethau arbenigol hynny fel BAWSO a Chymorth i Fenywod Cymru yn eistedd ar y bwrdd partneriaeth cenedlaethol, ochr yn ochr â'r GIG, ochr yn ochr â'r awdurdodau lleol, sydd hefyd yn gorfod gwneud eu rhan, gyda'r heddlu, Iechyd Cyhoeddus Cymru a llywodraeth leol. Bydd yn ddull arwain.
Rwy'n aros am yr ymchwiliad pwysig sy'n cael ei gynnal gan y Pwyllgor Cydraddoldeb a Chyfiawnder Cymdeithasol, ac roeddem wedi gobeithio y gallem roi rhywfaint o sicrwydd ichi ddoe ein bod yn edrych ar bob ffordd y gallwn fynd i'r afael â materion menywod mudol. Roeddwn yn falch iawn o ymateb i adroddiad SEREDA a wnaed, a oedd mewn gwirionedd yn olrhain profiadau menywod mudol sydd wedi gadael gwrthdaro a sefyllfaoedd erchyll y maen nhw wedi ffoi rhagddyn nhw. Mewn gwirionedd, mae eu teithiau i ddianc hyd yn oed yn aml—. Mae eu profiad o drais yn eu herbyn yn bygwth pob un ohonyn nhw wrth deithio i ddod atom ni, i genedl noddfa. Ac mae'n rhaid i mi ddweud bod rhywfaint o'r gwaith, y cyfweliadau a gynhaliwyd, wedi gweld, mewn gwirionedd, hyd yn oed pan fyddant yn cyrraedd yma, y gallent deimlo mewn perygl. Rhaid inni hefyd ystyried y cynllun gweithredu gwrth-hiliol yma, oherwydd gwyddom fod yn rhaid inni edrych ar hyn o ran anghenion a materion croestoriadol pobl wrth iddyn nhw ddod, wrth iddyn nhw ddianc rhag gwrthdaro, ac yna rhaid inni sicrhau bod ganddyn nhw le diogel yma yng Nghymru.
Felly, ydym, rydym yn edrych ar y posibilrwydd o ddatblygu cronfa. Rhaid inni edrych arno o ran ein pwerau, unwaith eto. Rydym ni wedi cymryd cyngor cyfreithiol ar hyn, a byddwn yn cael cyngor o dan Ddeddf Llywodraeth Cymru, ac mewn egwyddor gallaf ddweud ei bod yn ddilys i Weinidogion Cymru ddefnyddio cymorth ariannol i helpu pobl nad oes ganddyn nhw hawl i gael arian cyhoeddus. Felly, rydym ni bellach yn gweithio gyda gwasanaethau cyfreithiol, felly dyma'r gwaith sy'n berthnasol iawn i'r ymchwiliad sy'n cael ei gynnal ar hyn o bryd. Cawn yr union gyngor i ni fel Gweinidogion o ran yr hyn y gallwn ei wneud. Mae'n amlwg bod yn rhaid inni edrych ar hyn yn ei gyfanrwydd o ran yr holl gymorth arall yr ydym yn ei roi o ran cyllideb trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol, a chynyddu'r cyllid, yr ydym wedi'i wneud eleni ar gyfer ein gwasanaethau arbenigol, ond mewn gwirionedd edrych ar hyn o'r rheng flaen yn y ffordd yr oeddem yn cefnogi, yn ystod y pandemig, menywod, menywod mudol yn arbennig, oherwydd y pandemig, gan ddefnyddio ein pwerau iechyd cyhoeddus. Ac mae hynny'n dal i fynd rhagddo, ond y pwysau hefyd o ran y math hwnnw o gymorth y mae'n rhaid i ni ei asesu.
Dywedaf fod y strategaeth ei hun yn ddogfen fyw ac rydym yn aros am ganlyniad yr ymchwiliad. Ond rydym yn edrych ar bob maes gwaith. Mae gennym ni ffrwd waith ar blant a phobl ifanc, a chawsom lawer o drafodaethau a ddylai fod yn pontio'r cenedlaethau, plant a phobl ifanc a phobl hŷn, a chytunwyd—a chredaf fod Mike Hedges yn falch iawn pan euthum i gyfarfod â'r grŵp trawsbleidiol ar bobl hŷn—ac fe ddwedom ni fod angen ffrwd waith ar bobl hŷn, ac mae angen ffrwd waith ar blant a phobl ifanc hefyd. A gallaf ragweld yn llwyr y bydd arnom angen ffrwd waith ar gyfer menywod mudol. Felly, gobeithiaf y bydd hynny'n rhoi rhywfaint o sicrwydd ichi y bydd hyn—ac, unwaith eto, aros am ganlyniad yr ymchwiliad—yn helpu i'n hysbysu ni wrth inni symud ymlaen gyda'r strategaeth hon.