Part of the debate – Senedd Cymru am 3:37 pm ar 5 Gorffennaf 2022.
Wel, Llywydd, rwy'n rhannu'r pryderon y mae Rhys ab Owen wedi'u mynegi. Rydym ni wedi wynebu, ers mis Rhagfyr 2019, Lywodraeth wahanol iawn yn y DU i unrhyw un yr ydym ni wedi'i gweld yn y cyfnod datganoli. Tan 2018 nid oedd confensiwn Sewel erioed wedi cael ei ddefnyddio i anwybyddu ewyllys y Senedd, ac rwy'n credu ein bod ni nawr wedi'i weld bum gwaith yn ystod yr ychydig flynyddoedd diwethaf. Nawr, mae hyn yn dweud wrthym ni fod rhywbeth gwahanol iawn yn digwydd, ac mae gennym ni Lywodraeth sydd â chyfres wahanol iawn o agweddau yn San Steffan. Ac mae hynny'n her i ni—nid wyf i'n anghytuno â hynny. Pan ddywedais i mai'r ffordd orau o ddatrys yr her yw cael Llywodraeth wahanol, er fy mod i'n gwneud pwynt o ddifrif, mewn gwirionedd—mai dyna'r ffordd y gallwn ni ddod o hyd i ffordd o ymwreiddio datganoli fel na all Llywodraethau o'r argyhoeddiad presennol yn y dyfodol, fel y mae'r un bresennol wedi'i wneud, geisio gwrthdroi penderfyniadau wedi’u gwneud o'r blaen a'u cymeradwyo mewn refferenda yn olynol yma yng Nghymru.
Yn y cyfamser, rydym ni'n parhau i chwilio gyda chydweithwyr mewn rhannau eraill o'r Deyrnas Unedig, ac yn Llywodraeth y DU, i ddod o hyd i ffyrdd gwell o symud ymlaen. Yn y strwythur cysylltiadau rhynglywodraethol newydd, bydd cyd-Aelodau'n cofio bod dau brif bwyllgor sy'n eistedd islaw pwyllgor Prif Weinidogion y gwledydd datganoledig a Phrif Weinidog y DU. Gwnaeth un o'r pwyllgorau hynny gyfarfod yr wythnos diwethaf; confensiwn Sewel oedd un o'r ddwy eitem ar yr agenda honno. Ac mae cyfres o ffyrdd ymarferol y byddai modd gwneud confensiwn Sewel i weithredu mewn ffordd a oedd yn cynnig mwy o hyder i ni a mwy o allu i amddiffyn y setliad datganoli. Y risg, a'r risg yr wyf i'n ei gyflwyno i Weinidogion y DU, yw hyn: oni bai eu bod yn barod i barchu'r setliad datganoli presennol, neu'r cyfrifoldebau sy'n gorwedd mewn gwahanol rannau o'r Deyrnas Unedig, yn y pen draw, nid tanseilio datganoli y mae, ond tanseilio'r Deyrnas Unedig ei hun.