7. Datganiad gan y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol: Iechyd Menywod

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:37 pm ar 5 Gorffennaf 2022.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Baroness Mair Eluned Morgan Baroness Mair Eluned Morgan Labour 5:37, 5 Gorffennaf 2022

(Cyfieithwyd)

Gwych. Diolch, Russell. Yn gyntaf oll, diolch i'r pwyllgor am gymryd y mater hwn o ddifrif. Mae'n debyg bod gennyf apêl fach i chi, fel pwyllgor—gwn eich bod yn annibynnol a gallwch wneud fel y mynnoch chi, ond byddai'n ddefnyddiol iawn pe gallech chi wneud hyn yn eithaf cyflym fel y gallwch chi ddylanwadu ar y cynllun. Yr hyn rwy'n awyddus iawn i'w wneud â'r cynllun hwn yw cael pawb i gyfrannu a theimlo y gallan nhw wneud gwahaniaeth yma, a dyna pam yr wyf wedi bod yn awyddus iawn o'r dechrau i gynnwys grwpiau menywod mewn gwahanol bethau dim ond i sicrhau bod pobl yn teimlo eu bod wedi'u grymuso i gyfrannu.

Felly, pe gallech wneud hynny fel pwyllgor—rwy'n siŵr eich bod wedi dechrau ar y gwaith hwnnw eisoes—byddai'n ddefnyddiol iawn. Mae gennym amserlen eithaf tynn, ond rwy'n awyddus iawn i wneud hyn fel y gall ddylanwadu ar gynigion cynllun tymor canolig integredig y flwyddyn nesaf, felly byddai hynny'n dda iawn.

Rwy'n siŵr eich bod yn ymwybodol o ddatganiad y Gweinidog cyllid heddiw, ac roedd yn dweud ei bod hi wrth ei bodd yn rhannu 

'gyda'r Senedd y gwaith trawslywodraethol sydd ar y gweill i archwilio'r potensial ar gyfer pecyn gwaith penodol mewn ymchwil rhywedd sy'n gysylltiedig ag iechyd.'

Mae hyn yn bwysig iawn, rwy'n credu, i gael trefn ar y data fel y cawn wybod yn union beth sy'n digwydd. Mae hynny'n rhan o'r broblem; roedd yn broblem a nodwyd gan Caroline Criado Perez yn Invisible Women, ei llyfr hi, ac rwy'n siŵr bod y ffeministiaid yn ein plith wedi dadansoddi hynny'n eithaf gofalus ac wedi sylweddoli ein bod, fel y gwyddoch chi, yn byw mewn byd a gynlluniwyd gan ddynion ar gyfer dynion. Mae angen i ni ailgydbwyso hynny. Mae'n anodd iawn deall sut yr ydych chi'n mynd i'w newid oni bai eich bod yn cael y data'n iawn o'r dechrau, a chredaf fod hynny'n beth pwysig ac yn rhywbeth yr ydym ni'n awyddus iawn i fynd i'r afael ag ef.

O ran menywod mewn swyddi arwain a llywodraethu yn GIG Cymru, mae'n rhaid i mi ddweud wrthych fod nifer y menywod mewn swyddi arwain a llywodraethu yn y GIG yng Nghymru wedi creu argraff fawr arnaf. Rwy'n credu fy mod yn iawn wrth ddweud bod llawer o'r cadeiryddion yn fenywod, mae llawer o'r prif weithredwyr yn fenywod, ac yn sicr, mae llawer o'r bobl mewn rheolaeth ganol yn fenywod, felly nid dim ond bod y GIG yn cynnwys canran uchel iawn o fenywod, ond maen nhw mewn gwirionedd yn cyrraedd y swyddi uchaf hynny hefyd.

O ran cyfathrebu, felly, y peth pwysig am y rhaglen hon yw bod yn rhaid i'r GIG ei pherchnogi, a dyna pam yr wyf wir eisiau iddyn nhw ei datblygu. Mae'n rhaid iddyn nhw ei pherchnogi er mwyn iddyn nhw ei chyflawni. Nid wyf eisiau iddi gael ei gorfodi'n llwyr arnyn nhw. Rwy'n dweud wrthyn nhw beth yw ansawdd yr hyn y mae angen iddyn nhw ei gyrraedd, ond mae'n rhaid iddyn nhw benderfynu sut y byddan nhw'n mynd ati i wneud hynny. O ran cyfathrebu, rwy'n credu bod angen i ni fod yn ofalus iawn ynghylch cyfathrebu—rhaid i ni wneud hyn yn iawn. Rwy'n awyddus iawn i wthio llawer mwy ar ddigidol. Ar y llaw arall, mae llawer o'r bobl yn ein hysbytai, er enghraifft, yn gleifion dementia. Felly, rydych yn llygad eich lle, ond hyd yn oed os ydych—. Mae'n rhaid i chi fod yn sensitif gyda gwahanol bobl, a gobeithio bod hynny'n rhywbeth yr eir i'r afael ag ef.

Mae atal yn faes lle yr ydym yn awyddus iawn i wneud yn siŵr ein bod yn gwneud rhywfaint o waith ac mae'n debyg gen i, fod edrych ar y rhaglenni sydd gennym ni drwy lens rhywedd, rwy'n credu, yn bwysig iawn, felly bydd pethau fel 'Pwysau Iach: Cymru Iach' yn bwysig. Ac yna pan ddaw'n fater o ofal yn nes at gartref, yr hyn yr hoffwn ei weld, a byddaf yn sicr yn eu gwthio i weithio tuag at hyn, yw arbenigedd mislif neu fenopos yn y clystyrau gofal sylfaenol, fel ein bod yn cael un ym mhob clwstwr. Mae'n rhaid i mi sicrhau eu bod yn cefnogi hynny, ond dyna'r hyn yr hoffwn ei weld—y math hwnnw o arbenigedd a ddatblygwyd ac a ddarperir ar lefel leol.