Rwy'n ddiolchgar am y cyfle i gyfrannu. Mae TB buchol wedi bod yn gwmwl tywyll dros ddiwydiant amaethyddol Cymru ers gormod o amser, gan achosi i rai ffermwyr golli eu busnesau, eu bywoliaeth a chan effeithio'n ddifrifol ar eu hiechyd meddwl. A dweud y gwir, nid wyf yn poeni pwy gaiff y clod am ddileu TB o fuchesi Cymru, oherwydd ei fod yn glefyd mor filain sy'n achosi caledi aruthrol, rwyf ond eisiau iddo gael ei ddatrys unwaith ac am byth. Fel y mae'r diwydiant.

Mae'r adroddiad pwyllgor hwn yn cael ei drafod yn yr un wythnos ag y rhoddodd Llywodraeth Cymru ei diweddariad TB, ac rwy'n falch fod Llywodraeth Cymru wedi derbyn yr holl argymhellion yn llawn neu mewn egwyddor. Mae'r argymhellion a gyflwynwyd gan Bwyllgor yr Economi, Masnach a Materion Gwledig yn cynnig cyfle i fynd i'r afael â'r broblem hon, gan ddod â ffermwyr yn ôl at y gwaith o wneud penderfyniadau ynglŷn â TB ar eu ffermydd. Mae cymaint hefyd y gallwn ei ddysgu gan wledydd eraill, megis Iwerddon, Seland Newydd a Lloegr, am y ffordd y byddent yn rheoli ac yn dileu TB buchol.

Gan ganolbwyntio ar ychydig o bwyntiau penodol, er bod rhywfaint o obaith, sydd i'w groesawu, fod nifer blynyddol yr anifeiliaid a laddir er mwyn rheoli TB wedi gostwng o 11,655 i 10,117, rhaid inni gofio, fodd bynnag, fod dros 100,000 o wartheg wedi'u lladd ers 2008—nifer sylweddol a gofidus o fawr.

Mae argymhelliad 10 yn nodi'r prinder milfeddygon a'r posibilrwydd o gyflwyno brechwyr lleyg i frechu gwartheg a phrofwyr lleyg i brofi gwartheg. Mae hwn yn argymhelliad pragmatig, sy'n rhyddhau milfeddygon gan barhau i'w gwneud hi'n bosibl cynnal profion TB, ac rwy'n falch fod Llywodraeth Cymru wedi cytuno i hynny. Fodd bynnag, hoffwn gael rhagor o wybodaeth ynghylch pryd y byddai Llywodraeth Cymru yn meddwl y gellid gweithredu hyn.

Yn ogystal, mae argymhellion 11 a 12 yn galw ar Lywodraeth Cymru i

'ddefnyddio taliadau iawndal TB i wobrwyo arferion ffermio da'. ac yn datgan,

'Os bydd Llywodraeth Cymru yn dewis cyflwyno system dablaidd, rhaid iddi sicrhau nad yw ffermwyr sy’n magu gwartheg uchel eu gwerth (e.e. pedigrî) yn cael eu trin yn annheg ac nad ydynt ar eu colled.'

Er bod peth croeso i'r ffaith bod y Llywodraeth yn derbyn yr egwyddorion hyn, teimlaf fod yr ymateb yn un dros dro braidd, sy'n egluro bod y drefn daliadau dan ystyriaeth, gyda'r sylw ychwanegol y bydd costau canlyniadol yn cael eu tynnu o gyllidebau rhaglenni presennol. Felly, mae'n peri pryder i mi, gan nad oes arian newydd yn cael ei ddarparu i fynd i'r afael â'r clefyd hwn, fod hynny'n gadael y Llywodraeth yn agored i'r cyhuddiad mai tincran ar ymylon y broblem yn unig y mae'n ei wneud.

Mae dybryd angen cyfaill ar ffermio, yn enwedig mewn perthynas â TB. Rwy'n mawr obeithio heddiw, ar ôl y degawd anodd diwethaf i ffermwyr yn y frwydr yn erbyn TB, fod yr adroddiad hwn a datganiad Llywodraeth Cymru yn arwydd o droi'r dudalen gyda strategaeth wedi'i hadfywio i ddileu TB. Hoffwn ddiolch i Gadeirydd y pwyllgor, yr Aelod dros Breseli Sir Benfro; y tîm clercio; y tystion a roddodd eu tystiolaeth; ac i fy nghyd-aelodau o'r pwyllgor. Diolch.