Part of the debate – Senedd Cymru am 3:50 pm ar 11 Medi 2022.
Defnyddiwyd llawer o wahanol eiriau yn y Siambr hon ac mewn Seneddau eraill ac mewn teyrngedau eraill i'w Mawrhydi y Frenhines yn ystod y dyddiau diwethaf: dyletswydd, gwasanaeth, hirhoedledd, ymroddiad, anrhydedd—mi wnes i restr o ychydig ohonyn nhw yn y Siambr heddiw—urddas, gras, amynedd, ymrwymiad. Ond yr un peth yr wyf i'n credu sy'n fwyaf perthnasol i mi am y Frenhines yn fy marn i, yr un gair y byddwn i'n ei ddefnyddio i'w disgrifio hi, yw ei hymroddiad hi. Bob tro yr wyf i'n edrych ar y lluniau hyn yn fy swyddfa, rwy'n meddwl am ymroddiad y Frenhines, ei hymroddiad i'w chenedl, i'w phobol, nid yn unig yma yn y DU, ond ledled y byd ac yn y Gymanwlad, ei hymroddiad i'n lluoedd arfog—ac, wrth gwrs, hi oedd cadlywydd lluoedd arfog Prydain a phrif gyrnol y Cymry Brenhinol a'r Gwarchodlu Cymreig—a'i hymroddiad hi i'w theulu.
Yn ôl yn 2011 y bu'r unig sgwrs a gefais i erioed gyda'r Frenhines, ac roedd hynny ar achlysur agor y Senedd. Roeddem ni wedi cael ein casglu ar gyfer pryd o fwyd amser cinio draw yng nghanolfan y mileniwm, ac fe gafodd Aelodau'r Senedd eu tywys gyda'u gwesteion i mewn i ystafell i fyny'r grisiau ar y llawr cyntaf er mwyn cyfarfod â'i Mawrhydi. Roedd yna gryn dipyn o'r wasg yn yr ystafell arbennig honno, ac roeddwn i'n ei chael hi'n eithaf anodd, am fy mod i ychydig yn fyrrach nag eraill, i wthio fy ffordd drwy'r wasg er mwyn cyrraedd y fan lle'r oedd y Frenhines. Felly, fe wnes i beth mae pob un sy'n dangos gallu i ddal ymlaen yn ei wneud; fe ddaliais i ymlaen ac aros i bobl gael eu sgyrsiau nhw â'r Frenhines a symud ymlaen. Ac yn y pen draw, wrth gwrs, fe ddechreuodd y dorf leihau ac yn sydyn roedd Ei Mawrhydi y Frenhines yno. Wrth gwrs, chewch chi ddim mynd at y Frenhines i siarad, chewch chi? Mae'n rhaid i chi aros i'w Mawrhydi siarad â chi. Ac fe ddaeth hi ataf i a fy ngwraig, Rebecca, ac fe ddechreuodd hi siarad â ni. Ac roedd hi'n gallu cynnal sgwrs fach fel roedd y Frenhines mor aruthrol o fedrus yn ei wneud, ond roedd yna gyfle, pan ofynnodd hi am yr hyn yr oeddwn i'n ei wneud cyn i mi gael fy ethol i'r Senedd a'r holl bethau hynny, cafodd fy ngwraig gyfle i siarad â'r Frenhines, ac fe siaradodd fy ngwraig am ein plant ni ar y pryd, a oedd yn arfer dwlu ar wylio'r Tywysog William yn mynd i fyny yn yr hofrennydd chwilio ac achub, uwchben ein tŷ ni ar adegau, yn y gogledd, oherwydd, wrth gwrs, roedd wedi ei leoli yn RAF Fali am gyfnod, gan weithio fel peilot chwilio ac achub. Ac roedd llygaid y Frenhines yn pefrio, oherwydd roedd hi'n ymroddedig nid yn unig i'w chenedl, gwlad, pobl, y lluoedd arfog; roedd hi'n ymroddedig i'w theulu. Roedd hi'n caru ei theulu. Er eu holl ddiffygion, fel pob teulu yn yr ystafell hon, roedd hi'n caru ei theulu. A phan oedd hi'n siarad am ei hŵyr, y Tywysog William, roedd ei llygaid hi'n pefrio.
Ac wrth gwrs, nid dim ond ymroi i'w theulu a'i gwlad a'r holl bethau eraill hynny yr oedd; roedd hi'n ffyddlon i Dduw. Fe addawodd hynny ar ddechrau ei theyrnasiad. Fe addawodd yn y coroni, ac addo drwy gydol ei hoes, i wasanaethu Duw yn y ffordd orau y gallai hi, a bod y frenhines orau y gallai hi fod. Fe gyflawnodd hi'r swyddogaeth honno o fod yn amddiffynnwr y ffydd, a oedd yn un o'i theitlau swyddogol hi. Roedd hi'n hyrwyddo'r ffydd Gristnogol a oedd mor ganolog i'w bywyd. Roedd hi'n siarad am hynny'n aml, wrth gwrs, yn ystod y darllediadau Nadolig. Ond, hyd yn oed mor ddiweddar â'r mis diwethaf, fe soniodd hi am ei ffydd Gristnogol mewn llythyr at Gynhadledd Lambeth. Ac ynddo, dywedodd hyn:
'Gydol fy mywyd, neges a dysgeidiaeth Crist fu'n fy nhywys ac ynddyn nhw yr wyf i'n cael gobaith. Fy ngweddi o'r galon yw y byddwch chi'n parhau i gael eich cynnal gan eich ffydd mewn cyfnod o drallod a'ch annog gan obaith mewn cyfnodau o anobaith.'
Wel, rwy'n dymuno dweud hyn: diolch i chi, eich Mawrhydi, am fy ysbrydoli i a fy ffydd i dros y blynyddoedd, a miliynau o amgylch y byd. Rydym ni'n gwerthfawrogi eich gwasanaeth chi, ac rwy'n ddiolchgar fy mod i wedi eich cael chi'n rhan o fy nheulu dros flynyddoedd fy mebyd.
Ac rwy'n dweud hyn wrth y Brenin newydd, Charles III: diolch am eich gwasanaeth i ni, yn Dywysog Cymru, dros fwy na phum degawd. Rwyf i, am un, wedi gwerthfawrogi'r gwasanaeth hwnnw ac yn gwybod llysgennad mor ardderchog fu'r Brenin newydd i ni yn ystod ei gyfnod yn Dywysog. A dywedaf Duw gadwo'r Brenin, a bendithied Duw ein Tywysog William a'r Dywysoges Catherine wrth iddyn nhw ymgymryd â'u swyddi newydd.