Diolch i staff y Senedd am ganiatáu i gynnig adalw heddiw ddigwydd. Mae hi'n anodd dod o hyd i eiriau sy'n deilwng o nodi'r achlysur trist hwn. Er ein bod ni'n gwybod y byddai'r diwrnod hwn yn dod, nid yw unrhyw baratoad yn ddigonol. Mae crisialu 70 mlynedd o ymroddiad, parch a defosiwn diwyro i deyrnas a'i phobl yn dasg amhosibl. Heb ei geni i'r orsedd, y hi oedd y Frenhines amhosibl; nawr, i lawer, mae'n amhosibl ei disodli hi.

Ers clywed y newyddion ddydd Iau, rwyf i wedi myfyrio llawer iawn o ran pam mae cymaint ohonom ni, na wnaethom ni gwrdd â'i Mawrhydi, yn teimlo cysylltiad personol mor ddwfn â hi. Pam ydym ni'n teimlo ei bod hi'n rhan o'r teulu ac nid dim ond yn rhan o'r dodrefn? Beth sy'n llunio ac yn cynnal ein hymddiriedaeth ymhlyg ynddi hi?

Mewn bywyd o ymroddiad i uniondeb, fe all unrhyw un fod yn frenhinol, ond mae hi'n gofyn cymeriad arbennig i fod yn Frenhines. Ar fordaith a hwyliodd yn 1952, gyda niwl rhyfel yn parhau i ryw raddau i orwedd dros fynyddoedd ein hynys ni, fe osodwyd ar ysgwyddau'r Frenhines Elizabeth, yn 25 oed, bwysau'r byd, a'i choroni hi oedd y cyntaf a gafodd ei darlledu yn fyw ar y teledu. Roedd dyfroedd cynhyrfus, yn anochel, o'n blaenau ni, ond roedd capten ein llong ni wedi ymroi ei bywyd oll, waeth pa mor hir neu fyr, i'n gwasanaethu ni, o'r daith hwylus gyntaf ledled y Gymanwlad hyd at herio traddodiadau ar ddyfroedd brenhinol newydd i Tsieina, a mynd ar y daith gerdded gyntaf erioed a wnaeth brenhines wrth ymweld ag Awstralia; trwy stormydd Aberfan, a rhyfel, yr Helyntion a'r terfysg, hyd at regatas Gemau Olympaidd Llundain, y Jiwbilîs a miloedd ar filoedd o ymweliadau brenhinol, gan gynnwys i fyny'r afon i'r Rhondda yn 2002. Yn ystod serenedd cariad teuluol, y tân ysol yn Windsor, y feirniadaeth ddifeddwl a dyfnderoedd marwolaeth ac anobaith, gyda phob newid o is-gapten, 15 o Brif Weinidogion i gyd, a llif cyflym grym i'n Seneddau ni, a phan nad oedd goleudy i'n tywys ni drwy ddyfroedd creigiog y pandemig, roedd Ei Mawrhydi, yn gyson wrth y llyw drwyddi draw, drwy don ar ôl ton o hapusrwydd a thristwch, yn symbol o nerth ac undod a gobaith, yn symbol o ddewrder, o heddwch a gwyleidd-dra, gyda dogn o ffraethineb a hiwmor pan fo angen, yr un cysondeb am genhedlaeth ar ôl cenhedlaeth ohonom ni. Dyma pam, yn fy marn i, yr ydym ni'n teimlo'r cysylltiad personol hwnnw.

Rwy'n ddigon ffodus i fod â chysylltiad personol fy hun â'i Mawrhydi. Un o'r pethau yr wyf i'n fwyaf balch ohonyn nhw yn fy hanes i yw cael medal yr ymerodraeth Brydeinig, yn cydnabod fy nghyfraniad i gymunedau yn y Rhondda. Mae hi'n anrhydedd mawr i fod wedi derbyn yr anrhydedd hon o dan deyrnasiad y Frenhines Elizabeth II. Fe fyddai hi'n anodd iawn i ni gael enghraifft well o arweinyddiaeth, enghraifft well o ysbrydoliaeth i wneud y peth iawn, nac enghraifft well o fod yn wylaidd a diffuantrwydd yn wyneb gofid.

I deulu sydd wedi colli mam, mam-gu a hen fam-gu, mae fy nghalon i, a chalonnau'r trigolion yn y Rhondda, gyda chi yn ystod y cyfnod hwn o alar. I'w Fawrhydi y Brenin, rydym ni'n edrych ymlaen at eich croesawu chi i'r Rhondda yn ystod eich teyrnasiad chi. I'w Mawrhydi y Frenhines Elizabeth II, siwrnai hwylus i chi ar eich taith olaf. Fe fyddwch yn ein calonnau ni bob amser yn y Rhondda, ac fe fyddwn ni'n ddiolchgar am byth am eich blynyddoedd digyffelyb chi o wasanaeth. Diolch. Diolch o galon. Duw gadwo'r Brenin.