Yr wythnos hon, fe gollon ni, yn drist, rhywun, yr wyf i'n credu, yw ein Prydeiniwr gorau erioed. Roedd hi'n arweinydd ein cenedl, ond hefyd yn fam, yn fam-gu ac yn hen fam-gu—bathodyn yr oedd hi'n ei wisgo'n falch iawn tan ei diwrnod olaf un gyda ni. Roedd hi'n rhywun a oedd yn rhychwantu cenedlaethau, yn gweithredu fel pont gyda'r gorffennol, yn ogystal ag yn esblygu ar yr un pryd fel y gwnaeth yr oes. Rwy'n gwybod bod pobl ledled Cymru yn teimlo ac yn brifo ar hyn o bryd yn sgil colli ffigwr na fyddan nhw erioed wedi'i chyfarfod efallai, ond bydd wedi golygu cymaint i gynifer. P'un a oedd hynny yn rhannu ychydig o eiriau byr gyda'i Mawrhydi, gan fod yn bresennol pan ymwelodd â rhai o'n cymunedau, neu hyd yn oed lythyr neu gerdyn yn unig yn y post yn ein llongyfarch ar garreg filltir neu gyflawniad personol, nid oedd pobl byth yn anghofio'r rhyngweithiadau a gawsant gyda hi. Oherwydd, roedd ei chyfarfod hi yn atgof a fyddai'n para am oes, ac yn stori a fyddai'n cael ei hail-adrodd i ffrindiau a theulu filoedd o weithiau.

Yr unig dro erioed i mi gael y fraint o gyfarfod Ei Mawrhydi oedd yn yr adeilad hwn, ychydig llai na blwyddyn yn ôl, pan ddaeth i agor ein Senedd. Doeddwn i ddim yn gwybod y byddwn i'n cael cyfle i gwrdd â hi y diwrnod hwnnw, ond, wrth i mi adael y Siambr drwy'r drws hwnnw y tu ôl i mi, cefais fy hun yn cael fy nhywys i linell o ASau, ac allan o'r drws arall daeth Ei Mawrhydi, yng nghwmni'r Llywydd, a wnaeth ei chyflwyno i'r Aelodau. Y gwleidydd cyntaf y byddai hi'n ei gyfarfod, wrth gwrs, fyddai Janet Finch-Saunders, efallai yr agosaf y daeth y Frenhines erioed i gyfarfod ei chydradd yn ei theyrnasiad 70 mlynedd. [Chwerthin.] Ond byddai'r ymadwaith a gefais gyda'i Mawrhydi, ychydig eiliadau'n ddiweddarach, er yn fyr, yn un a fyddai'n aros gyda mi am oes.

Oherwydd byddai meddwl amdani dim ond fel brenhines yn methu'r pwynt yn llwyr. Beth oedd hi oedd adeiladwr, adeiladwr pontydd, oherwydd p'un a wnaethoch chi bleidleisio i'r blaid Lafur neu'r blaid Geidwadol roedd gennych chi un Frenhines; p'un a gawsoch chi eich geni yn y DU neu ddod yma i adeiladu bywyd gwell, roedd gennych chi un Frenhines; yn arddel ffydd neu beidio, yn hen neu'n ifanc, yn cefnogi Dinas Abertawe neu Ddinas Caerdydd; p'un a ydych chi'n unoliaethwr neu'n ymwahanwr; p'un a ydych chi'n frenhinwr neu'n weriniaethwr, roedd gennych chi un Frenhines. Weithiau, pan fyddwn ni'n colli rhywun yn ein bywydau, rydyn ni'n sylweddoli ein bod ni'n cymryd yn ganiataol y pethau yr oedden nhw'n eu gwneud i ni a dim ond yn sylwi arnyn nhw pan nad ydyn nhw o gwmpas bellach.

Yr hyn sy'n fwyaf rhyfeddol i mi yw, os ydych chi wir yn meddwl am yr hyn y gwnaethom ni ofyn iddi ei wneud fel gwlad pan ddaeth hi i'r orsedd, fe ofynnon ni iddi gamu uwchlaw'r cyfan, i gynrychioli pawb, i beidio byth â rhoi troed allan o'i le, i groesi rhaniadau mewn cymdeithas, a allai weithiau deimlo ei bod yn fwy rhanedig nag erioed, ac i arwain drwy esiampl, pregethu cariad a maddeuant i genedl nad oedd bob amser yn barod i wneud hynny, a gwnaethom ofyn am hyn i gyd ganddi yn ddim ond 25 oed. Nid Brenhines y wlad hon yn unig oedd hi nac, yn wir, Brenhines y Gymanwlad, hi oedd Brenhines y byd: y Frenhines. Roedd hi'n fyd eang cyn oedd y byd felly, a defnyddiodd hi'r statws hwnnw i'n dathlu ni, i'n cynrychioli ni a'n gwneud ni'n falch. Felly, Brenhines Elizabeth, rwy'n dweud, 'Diolch i chi a Duw gadwo'r Brenin.'