Hoffwn ddiolch i chi am roi'r cyfle i mi siarad heddiw ar adeg mor bwysig ac arwyddocaol yn hanes ein gwlad, ac yn wir am adalw'r Senedd heddiw i roi cyfle i Aelodau dalu eu teyrngedau i'w Mawrhydi y Frenhines Elizabeth II. Ac ar ran pobl Dyffryn Clwyd, hoffwn dalu teyrnged i'w Mawrhydi a diolch o waelod calon iddi am ei 70 mlynedd o wasanaeth stoicaidd i bobl Cymru, y Deyrnas Unedig, ac yn wir y byd. Nid Brenhines y Deyrnas Unedig, 14 o wledydd y Gymanwlad a ffigwr byd-eang yn unig oedd hi, roedd hi hefyd yn ffigwr teuluol, yn fam, yn fam-gu ac yn hen fam-gu, a bydd yn cael ei cholli'n fawr gan y rhai oedd yn ei hadnabod yn agos, a chan bobl yn agos ac yn bell.

Cefais fy ngeni ym 1988, sy'n golygu bod fy atgofion i o'r Frenhines yn bennaf o'i blynyddoedd hŷn, ond bydd llawer o bobl yn cofio tywysoges ifanc hardd a ddatganodd yn Cape Town ym 1947 nad oedd ots pa mor hir neu fyr y byddai ei bywyd, y byddai'n cysegru ei bywyd i wasanaethu'r Gymanwlad, ac, ar fy myw, mae hi wedi cyflawni hynny. Roedd yr oes yn wahanol yn y 1950au, yn wahanol iawn, ac yn wir mae wedi newid llawer dros y degawdau. Roedden ni'n dal i adfer ar ôl yr ail ryfel byd yn ôl bryd hynny. Ond mae'r hyn mae'r Frenhines wedi'i ddangos yn ymdeimlad anhygoel o amlochredd a symud gyda'r oes. Anfonodd ei e-bost cyntaf ym 1976, ffilmiodd ei neges Nadolig flynyddol yn 3D yn 2012, ac anfonodd ei thrydariad cyntaf yn 2014, ac yn fwyaf diweddar mynychodd gyfarfodydd Zoom yn ystod pandemig COVID-19. Ddim yn rhy ddrwg i rywun yn eu 90au, mae'n rhaid i mi ddweud. 

Mae pymtheg o Brif Weinidogion wedi gwasanaethu'r Frenhines dros ei chyfnod o 70 mlynedd. Mae Arlywyddion, Prif Weinidogion, Prif Weinidogion y gwledydd datganoledig a gwleidyddion yn mynd a dod, ond yr hyn y mae hi wedi ei ddangos yw ei bod yn ffigwr cyson ym mywydau pobl, waeth beth yw gwleidyddiaeth y dydd, a'i bod yn bâr diogel a chalonogol o ddwylo y gallai pobl ddibynnu arni beth bynnag oedd yn digwydd yn eu bywydau. 

Fel y rhan fwyaf o bobl, doeddwn i erioed wedi meddwl y byddwn yn cael cyfle i gwrdd â'r Frenhines, ond gwnaeth y cyfle gyflwyno ei hun yn yr union le yma ym mis Hydref 2021, yn ystod agoriad y chweched Senedd, a oedd yn y pen draw ei hymweliad olaf un â Chymru. Gofynnodd imi beth oeddwn i'n ei wneud cyn i mi ddod yn Aelod o'r Senedd. Ac wrth ymateb i'w Mawrhydi, cefais fy nharo gan gymaint yr oedd ganddi ddiddordeb yn yr hyn a oedd gen i i'w ddweud, a oedd yn dangos i mi, ar ôl 70 mlynedd o ddyletswydd gyhoeddus, ei bod hi yn dal mor frwdfrydig ag yr oedd hi wedi bod yr holl flynyddoedd hynny yn ôl yn Cape Town. Ac roedd hynny'n rhinwedd na wnaeth erioed erydu dros y blynyddoedd, a dyna pam y bydd hi bob amser yn parhau i fod yn ffigwr eiconig tu hwnt.

A hoffwn gloi fy nghyfraniad heddiw gyda cherdd fer, ond adnabyddus, wedi ei hysgrifennu gan fardd o'i hannwyl Alban. 'An honest woman here lies at rest, the friend of man, the friend of truth, the friend of age, the guide of youth; few hearts like hers, with virtue warm’d, few heads with knowledge so inform’d; if there’s another world, she lives in bliss; if there is none, she made the best of this.