Part of 2. Cwestiynau i Weinidog y Gymraeg ac Addysg – Senedd Cymru am 2:37 pm ar 21 Medi 2022.
Wel, mae amryw o gwestiynau pwysig iawn yng nghwestiwn yr Aelod. Mae'r adroddiad yn cydnabod bod y cefndir cymdeithasol yng Nghymru yn wahanol i'r cefndir cymdeithasol, ar gyfartaledd, yn Lloegr—hynny yw, bod lefelau o dlodi yn uwch yng Nghymru am resymau, efallai, sydd yn rhannol hanesyddol. Nid yw'r pwerau o ran trethi ac ati a gwariant ddim gyda ni i'n galluogi ni i fynd i'r afael â'r elfennau creiddiol hynny. Rydyn ni'n defnyddio'n hadnoddau ni i allu lliniaru effeithiau hynny y gorau y gallwn ni, ond mae heriau yn hynny o beth. Mae'r adroddiad yn dangos pethau pwysig i ni, ond mae'n cytuno â'n dadansoddiad ni eisoes, fel petai, o beth sydd angen ei wneud.
Yn y datganiad ym mis Mawrth, ac wedyn yn yr araith y gwnes i ei rhoi gyda'r Sefydliad Bevan, roedd rhaglen—byddwn i'n dweud rhaglen helaeth—o fesurau yn cael eu cysidro, ac rydym ni'n eu cymryd nhw. Felly, mae rhai o'r pethau hynny i wneud â sut rydym ni'n cefnogi'r gweithlu addysg i allu defnyddio strategaethau amgen, o ran hyfforddi athrawon, o ran sicrhau peer-to-peer support i arweinwyr ysgol ac o ran cefnogi ysgolion i allu recriwtio’r athrawon sydd eu hangen mewn ardaloedd sy'n fwy difreintiedig. Felly, mae ystod o bethau yn y maes hwnnw.
Wedyn, o ran cefnogi disgyblion a myfyrwyr yn uniongyrchol, mae cynlluniau o ran llefaredd a darllen, yn cynnwys cynllun mentora gyda phrifysgol i allu sicrhau bod lefelau llefaredd a darllen yn cynyddu. Ond mae hefyd yn edrych—ac efallai bod hyn yn mynd i wraidd y cwestiwn wnaethoch chi ei ofyn ar y diwedd—ar yr hyn sy'n digwydd eisoes ar lawr gwlad o ran setio. Hynny yw, pryd yn y llwybr ysgol ydyn ni'n rhannu a didoli disgyblion, ac wedyn oes achos i ni allu edrych eto ar hynny? Mae newid y system honno yn mynd i godi heriau, gyda llaw. Ond, mae'n sicr bod yn rhaid i ni edrych ar hynny.
O ran y cwestiwn o ran ariannu, wrth gwrs, mae gennym ni—rwyf wedi rhestru rhai ohonyn nhw eisoes heddiw—lot o gynlluniau sydd wedi'u targedu'n benodol iawn tuag at ysgolion ar sail y niferoedd o bobl ifanc difreintiedig. Felly, mae hynny wrth wraidd yr hyn rydym ni'n ei wneud beth bynnag. Ac mae'r EPI wedi dweud, er enghraifft, fod lot o'r pethau wnaethom ni yn sgil COVID wedi'u pwyso yn benodol tuag at blant a phobl ifanc sy'n ddifreintiedig.