10. Dadl Fer: Mapio moroedd Cymru: Buddsoddiad yn ein dyfodol gwyrdd a glas

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:18 pm ar 28 Medi 2022.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Rhun ap Iorwerth Rhun ap Iorwerth Plaid Cymru 5:18, 28 Medi 2022

(Cyfieithwyd)

Gadewch imi roi ychydig o gyd-destun. I'r rhai nad ydynt yn gwybod am Prince Madog, llong hardd yw hi ac mae'n un arbenigol iawn. Cyrhaeddodd Brifysgol Bangor yn 2001, i gymryd lle'r Prince Madog wreiddiol a oedd wedi bod yn weithredol ers 1967. Drwy gydol yr amser hwnnw, defnyddiwyd yr ased Cymreig unigryw hwn i ddysgu miloedd lawer o fyfyrwyr gwyddor môr israddedig ac uwch, mae wedi bod yn amhrisiadwy wrth gasglu data gwyddonol o wely'r môr o amgylch y DU, mae wedi bod yn sail i filoedd o gyhoeddiadau gwyddonol, a thrwy raglenni gwych Ehangu Sectorau Arfordirol a Morol Cymwysedig mewn Dull Cynaliadwy, SEACAMS, yn arbennig, mae wedi bod yn allweddol wrth gyflawni cannoedd o brosiectau ymchwil cydweithredol a luniwyd i gynorthwyo, datblygu a gwella economi forol Cymru. 

Bellach, yn 20 oed ac ychydig, mae ganddi flynyddoedd o wasanaeth i'w gynnig o hyd. Mae hi'n cael ei chynnal a'i chadw'n dda—yn dda iawn. Fel y dywedodd un o'r tîm sy'n gweithio gyda hi wrthyf, 'Mae hi yn ei hanterth.' Mae hi hefyd yn gosteffeithiol iawn. Mae mynd yn ôl ac ymlaen i borthladdoedd yn costio llawer o arian, ond gall Prince Madog gynnig ymchwil 24 awr y dydd am 10 diwrnod ar y tro. Gall llongau tebyg gostio degau o filoedd o bunnoedd y dydd i'w llogi, gydag ychydig o hynny'n ymwneud â chostau pethau fel systemau dynamig ar gyfer rheoli lleoliad. Nawr, nid oes angen hynny ar Prince Madog oherwydd y math o dechnoleg y mae'n ei chario ar ei bwrdd, technoleg o'r radd flaenaf sy'n syfrdanol. 

Nawr, mae'r dechnoleg ei hun yno oherwydd y buddsoddiad a wnaed drwy brosiectau olynol SEACAMS a gâi eu hariannu gan yr UE. Rhoddodd SEACAMS fodd uniongyrchol i Brifysgol Bangor gynnal y casgliad o offer gwyddonol a ddefnyddir ar y llong a'i wella'n gyson. Mae hynny'n cynnwys y systemau sonar aml-belydr, sef y darn o gyfarpar gwyddonol a ddefnyddiwyd amlaf dros y degawd diwethaf, yn ddi-os. Yr offer diweddaraf, sydd ond yn flwyddyn neu ddwy oed, yw'r troswr aml-belydr Teledyne Reson T50. Nawr, mae dim ond ei ddweud yn teimlo fel pe bawn i mewn ffilm Star Wars. Ond rhowch y peth fel hyn, ar hyn o bryd mae'n un o'r darnau mwyaf datblygedig o offer y gallwch ei gael, ac mae'r system hon, ochr yn ochr â safon a hyblygrwydd y llong ei hun, yn cynnig cyfle unigryw i Gymru ddod i adnabod ei hamgylchedd morol yn fwy manwl nag erioed o'r blaen dros y degawd sydd i ddod, a byddem yn elwa'n aruthrol o wneud hynny.