3. Sut mae Llywodraeth Cymru yn sicrhau bod awdurdodau lleol yn cyflawni eu dyletswyddau o dan Ddeddf Cydraddoldeb 2010? OQ58518

Diolch i'r Aelod am y cwestiwn yna, Llywydd. Mae gan awdurdodau lleol eu mandad a'u cyfrifoldebau democrataidd eu hunain. Mae dyletswyddau o dan y Ddeddf Cydraddoldeb yn cael eu rhoi yn uniongyrchol ar gyrff cyhoeddus perthnasol. Gallwn annog a chefnogi awdurdodau lleol i gyflawni'r dyletswyddau hyn, ond y Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol yw'r corff rheoleiddio sy'n gyfrifol am sicrhau cydymffurfiaeth.

Yn allweddol i gyflwyno Deddf Cydraddoldeb 2010 mae sicrhau bod toiledau Changing Places sy'n gwbl hygyrch ar gael, rhai a gynlluniwyd fel y gall pawb, ni waeth beth fo'u hanghenion mynediad neu anabledd neu ddibyniaeth ar gymorth gofalwyr neu offer arbenigol, ddefnyddio cyfleuster toiled gydag urddas a hylendid. Mae TCC, Trefnu Cymunedol Cymru—Together Creating Communities, grŵp o arweinwyr cymunedol arbennig o sefydliadau ar draws sir y Fflint, Wrecsam a sir Ddinbych, wedi ymuno i weithredu gyda'i gilydd ar fater toiledau Changing Places. Maen nhw'n dweud er gwaethaf sicrwydd ynghylch eu darpariaeth gan Lywodraethau olynol Cymru yn mynd yn ôl ddau ddegawd, gan gynnwys gan rai sy'n parhau i fod yn Weinidogion yn y Llywodraeth hon, mai dim ond tua 50 o doiledau Changing Places sydd ar gael yng Nghymru gyfan o hyd. Maen nhw'n nodi, er bod Llywodraeth y DU wedi lansio rhaglen doiledau Changing Places, gyda chronfa benodol sy'n werth £30 miliwn ar gyfer awdurdodau lleol yn Lloegr, y cyfan yr ydym ni wedi'i glywed gan Lywodraeth Cymru hyd yn hyn yw bod swyddogion yn cynnal dadansoddiad o ganlyniadau ymgynghoriad ar doiledau Changing Places a chyfleusterau newid babanod mewn adeiladau hygyrch i'r cyhoedd. Felly pryd y bydd Llywodraeth Cymru'n galluogi pobl yng Nghymru nad ydyn nhw yn gallu defnyddio toiledau hygyrch safonol i gael eu hanghenion dynol sylfaenol wedi'u diwallu a'u hawliau cydraddoldeb wedi eu bodloni, i fwynhau diwrnod allan heb y straen o boeni am gael mynediad at gyfleusterau toiledau a thrwy hynny gynyddu eu hannibyniaeth a'u hiechyd a'u llesiant yn gyffredinol?

Llywydd, rwy'n ymwybodol o'r grŵp y mae'r Aelod yn cyfeirio ato, a da o beth oedd ymuno ag ef yng nghyfarfod cyffredinol blynyddol Cymdeithas y Mudiadau Gwirfoddol yn Wrecsam yn ddiweddar. Mae trefn y digwyddiadau y mae'r Aelod yn eu hamlinellu yn un cywir. Awdurdodau lleol sy'n gyfrifol am y cyfrifoldebau yn y maes hwn, ac mae Llywodraeth Cymru yn ariannu awdurdodau lleol i gyflawni'r cyfrifoldebau hynny.

Mae'n ymddangos fel amser maith yn ôl bellach, Llywydd, pan oeddech chi a minnau yn aelodau o'r pwyllgor iechyd yma. Bu'r ddau ohonom yn eistedd ar ymchwiliad undydd i effaith cyfleusterau toiledau cyhoeddus ar iechyd y cyhoedd, a diwrnod da a buddiol oedd e hefyd, gydag adroddiad a oedd yn dangos pa effaith y mae'n ei gael ar allu pobl i fyw eu bywydau bob dydd os nad yw'r cyfleusterau iechyd cyhoeddus hynny ar gael. Felly, dydw i ddim yn anghytuno â'r dadansoddiad y mae Mark Isherwood wedi ei nodi, ac fel y mae'n dweud, mae swyddogion Llywodraeth Cymru yn olrhain yr arian sydd wedi ei ddarparu i awdurdodau lleol i weld i ba raddau y maen nhw wedi gallu defnyddio'r arian hwnnw i hyrwyddo'r cyfleusterau sydd ar gael i blant, yn ogystal ag oedolion, fel bod yr ataliadau hynny ar allu cymryd rhan mewn gweithgareddau cyffredin, a fyddai fel arall yno, yn cael eu herydu.

Prif Weinidog, bydd yr argyfwng costau byw ac economaidd difrifol oherwydd anallu Llywodraeth y DU yn brifo pobl anabl a menywod agored i niwed fwyaf. Mae Cyngor Sir y Fflint a Llywodraeth Cymru, a reolir gan Lafur, ynghyd â'r gymuned fusnes, wedi sefydlu prosiect treialu i gefnogi pobl anabl yn lleol i gael hyfforddiant a chyflogaeth i helpu i fynd i'r afael ag anghydraddoldeb a phrinder sgiliau cronig yn sir y Fflint. A fyddech chi'n cytuno â mi bod hon yn enghraifft unigryw o gyngor sy'n cael ei ysgogi gan gydraddoldeb, o blaid busnes ac sy'n gweithio'n galed i ymdrin â chydraddoldeb ar yr un pryd â chefnogi'r economi? Diolch.

Llywydd, rwy'n croesawu'n fawr y fenter sydd wedi'i sefydlu yn sir y Fflint. Rydym yn gwybod nad yw anghydraddoldeb yn effeithio'n gyfartal ar bob rhan o'r gymdeithas, ac mae pobl ag anableddau wedi adrodd ers tro byd am effeithiau gormodol o ran cyflogaeth, eu gallu i gael mynediad at wasanaethau ac ati, ac mae'r gwaith sy'n cael ei wneud yn sir y Fflint yn rhoi'r pwyslais penodol iawn hwnnw ar y bobl hynny a fydd yn cael y budd mwyaf o ymyrraeth gwasanaethau cyhoeddus effeithiol.