Diolch yn fawr. Diolch i Altaf Hussain, sef fy nghynghorydd arbennig cyfrinachol yn y GIG, am gyflwyno'r ddadl fer hon ac am ei wahoddiad diweddar i Gwm Taf Morgannwg i gyfarfod â chlinigwyr sy'n darparu'r gwasanaethau rhagsefydlu hynny. Edrychaf ymlaen yn fawr at ein hymweliad ar y cyd fis nesaf.

Rwy'n cydnabod pa mor bwysig yw helpu pobl i baratoi ar gyfer eu triniaeth ganser ac iddynt fod yn y lle gorau posibl o ran eu cyflwr i allu gwella'n dda. Felly, mae cael eich atgyfeirio dan amheuaeth o ganser ac yna aros, yn aml mewn ofn, fel y dywedoch chi, gyda llawer iawn o ansicrwydd nes bod y profion a'r driniaeth yn dod yn ôl yn brofiad anodd iawn i lawer o bobl.

Felly, yn hytrach na gwastraffu'r amser hwn a gadael i bobl ymdopi, dyma gyfle yma i'w cael yn barod ac i'w grymuso i gymryd rhywfaint o reolaeth. Mae hyn bob amser yn rhywbeth y gallant ei wneud, hyd yn oed os yw dros ychydig wythnosau, i gael eu hunain yn barod. Gall camau gweithredu gynnwys mynd i'r afael ag effaith seicolegol diagnosis a datblygu technegau a strategaethau ymdopi. Ac fel yr awgrymoch chi, gall pobl weithio ar eu maeth a'u ffitrwydd a'u cryfder fel eu bod yn barod i wynebu eu triniaeth a gwella'r gobaith o adferiad wedyn, fel yr awgrymodd y ddau ohonoch. Felly, os gallwn ni fod wrth ochr pobl, yn rhoi cefnogaeth emosiynol iddynt, yn annog a chefnogi pobl gyda newidiadau priodol i'w ffordd o fyw, fe gânt brofiad gwell a gwell gobaith o ganlyniad da.

Mae rhagsefydlu yn galluogi pobl â chanser i baratoi ar gyfer triniaeth ganser, gan wneud y gorau o'u gallu i wrthsefyll y sgil-effeithiau. Mae tystiolaeth yn awgrymu bod rhagsefydlu'n sicrhau canlyniadau gwell gyda llai o gymhlethdodau. Pe bai modd i gyffur gyflawni effaith rhagsefydlu, mae'n siŵr y byddem yn ei roi ar bresgripsiwn, felly mae angen inni weithio gyda'n gilydd i roi'r gefnogaeth hon ar waith, a dyna pam ein bod wedi gosod disgwyliad clir iawn yn y datganiad ansawdd ar gyfer canser: mae rhagsefydlu ac adsefydlu yn rhannau allweddol o'r llwybr canser. Wedi'i gynnwys yn y datganiad ansawdd, rydym wedi cyflwyno 21 llwybr canser a gytunwyd yn genedlaethol, ac mae'r rhain yn nodi sut y dylai'r gwahanol lwybrau canser weithredu a'r hyn y dylent ei gynnwys. Maent i gyd yn cynnwys rhagsefydlu ar adegau allweddol ar y llwybr.

Rwy'n disgwyl iddo ddod yn rhan fwy cyffredin a safonol o'r llwybr canser dros y blynyddoedd nesaf, wrth i fyrddau iechyd ddatblygu ffyrdd newydd o weithio ac wrth i'r sylfaen dystiolaeth dyfu. Ond nid yw'n hawdd, nid yw mor syml â dweud, 'Gwnewch hyn.' Mae'r timau clinigol canser a'r gweithwyr proffesiynol perthynol i iechyd yn enwedig o dan bwysau aruthrol eisoes, o ystyried y cynnydd mawr yn nifer y bobl sy'n cael eu hatgyfeirio ar gyfer canser. Nid oes arian ychwanegol i'w daflu at hyn, gan ein bod eisoes wedi bod yn darparu pob diferyn olaf o adnodd i gefnogi adferiad gwasanaethau.

Dyna pam y mae'n bwysig ein bod yn edrych i weld a allwn gynyddu mynediad at ragsefydlu drwy wasanaethau digidol. Mae Rhwydwaith Canser Cymru wedi ariannu cynlluniau peilot, ac mae gennym y cynlluniau hynny ar y gweill yn ein byrddau iechyd, mewn cydweithrediad â Chomisiwn Bevan, i weld a all atebion digidol helpu. Mae Rhwydwaith Canser Cymru hefyd wedi penodi clinigydd meddygol arweiniol ac arweinydd proffesiynol perthynol i iechyd ar gyfer canser i helpu i weithio ar hyn dros y ddwy flynedd nesaf. Bydd y swydd yn helpu i gydlynu ac arwain ymdrechion y byrddau iechyd, fel y gallwn roi'r gwasanaethau hyn ar waith ar gyfer mwy o lwybrau canser mewn rhagor o fyrddau iechyd mewn ffordd sy'n gynaliadwy. Bydd y gwaith hwn yn cael ei oruchwylio gan grŵp rhagsefydlu canser Cymru, sy'n adrodd wrth fwrdd Rhwydwaith Canser Cymru, fel rhan o weithrediaeth y GIG.